Ứng dụng thuốc GABA: Công dụng, liều dùng, tác dụng phụ

Thuốc hướng thần GABA là những loại thuốc tác động lên hệ thần kinh trung ương, cụ thể là lên thụ thể GABA (gamma-aminobutyric acid).

GABA là một chất dẫn truyền thần kinh ức chế, có vai trò quan trọng trong việc kiểm soát hoạt động của não bộ, điều hòa tâm trạng, giấc ngủ, và giảm bớt căng thẳng.

Thuốc hướng thần GABA thường được sử dụng để điều trị các bệnh lý liên quan đến rối loạn thần kinh như lo âu, mất ngủ, động kinh, và một số bệnh lý khác.

Bài viết này sẽ cung cấp kiến thức chi tiết về các loại thuốc hướng thần GABA, bao gồm công dụng, liều dùng, tác dụng phụ, chống chỉ định, và các thông tin cần thiết khác để sử dụng thuốc một cách an toàn và hiệu quả.

1- Mô tả thuốc hướng thần GABA

1.1. Tên quốc tế và phân loại

• Tên quốc tế: Acid gamma-aminobutyric, thường được viết tắt là GABA.
• Phân loại: Thuốc hướng thần GABA được phân loại là thuốc điều trị rối loạn tâm thần, cụ thể là nhóm thuốc hướng thần ức chế.

1.2. Dạng bào chế và hàm lượng

Thuốc hướng thần GABA có nhiều dạng bào chế khác nhau, bao gồm:

• Viên nén: 250mg, 500mg, 750mg.
• Viên nang: 250mg, 500mg, 750mg.
• Dung dịch uống: 250mg/5ml, 500mg/10ml.
• Tiêm truyền tĩnh mạch: 500mg/ 10ml, 1000mg/ 10ml.

1.3. Biệt dược thường gặp

Một số biệt dược thường gặp chứa GABA:

1.4. Công thức hóa học

Công thức hóa học của GABA là C4H9NO2.

2- Chỉ định của GABA

Thuốc hướng thần GABA được chỉ định để điều trị các bệnh lý sau:

2.1. Rối loạn lo âu

• Hội chứng lo âu lan tỏa (GAD): Thuốc hướng thần GABA có thể giúp giảm lo âu, căng thẳng và cải thiện tâm trạng ở bệnh nhân GAD.
• Rối loạn lo âu xã hội (SAD): Thuốc có thể giúp giảm bớt lo lắng và sợ hãi trong các tình huống xã hội.
• Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD): Thuốc có thể giúp kiểm soát những ý nghĩ ám ảnh và hành vi cưỡng chế.

2.2. Rối loạn giấc ngủ

• Mất ngủ: Thuốc có thể giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ, giảm bớt khó ngủ và thức giấc nhiều lần trong đêm.

2.3. Động kinh

• Động kinh cục bộ: Thuốc có thể giúp ngăn ngừa hoặc giảm tần suất và cường độ của các cơn động kinh cục bộ.

2.4. Các bệnh lý khác

• Nhức đầu căng thẳng: Thuốc có thể giúp giảm cường độ và tần suất của nhức đầu căng thẳng.
• Rối loạn tiền kinh nguyệt (PMS): Thuốc có thể giúp giảm bớt các triệu chứng tâm lý và cơ thể liên quan đến PMS.
• Rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD): Thuốc có thể được sử dụng kết hợp với các loại thuốc khác để điều trị ADHD.

3- Liều dùng GABA

Liều dùng thuốc hướng thần GABA phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm tuổi tác, tình trạng bệnh lý, mức độ nghiêm trọng của triệu chứng, và đáp ứng của cơ thể với thuốc.

3.1. Liều dùng thông thường

• Rối loạn lo âu: 250mg - 750mg/ngày, chia làm 2-3 lần.
• Mất ngủ: 250mg - 500mg trước khi đi ngủ.
• Động kinh: 1000mg - 3000mg/ngày, chia làm 2-3 lần.

3.2. Điều chỉnh liều dùng

Liều dùng thuốc có thể được điều chỉnh dựa trên đáp ứng của bệnh nhân với thuốc. Nếu bệnh nhân không thấy cải thiện hoặc có tác dụng phụ nghiêm trọng, bác sĩ có thể điều chỉnh liều dùng hoặc thay đổi loại thuốc.

3.3. Liều dùng cho trẻ em

• Liều dùng cho trẻ em được khuyến cáo dựa trên cân nặng và độ tuổi của trẻ, phải được bác sĩ kê đơn và theo dõi cẩn thận.

4- Dược động học

Dược động học mô tả quá trình thuốc được hấp thu, phân bố, chuyển hóa, và thải trừ trong cơ thể.

4.1. Hấp thu

GABA được hấp thu nhanh chóng qua đường tiêu hóa.

4.2. Phân bố

GABA được phân bố rộng rãi trong cơ thể, chủ yếu tập trung ở não và tủy sống.

4.3. Chuyển hóa

GABA được chuyển hóa bởi các enzyme trong gan thành các chất chuyển hóa không hoạt động.

4.4. Thải trừ

GABA được thải trừ qua nước tiểu, chủ yếu dưới dạng các chất chuyển hóa.

5- Dược lực học

Dược lực học mô tả cơ chế tác động của thuốc lên cơ thể.

5.1. Cơ chế tác động

GABA là một chất dẫn truyền thần kinh ức chế, có vai trò quan trọng trong việc kiểm soát hoạt động của não bộ. GABA kết hợp với thụ thể GABA trên tế bào thần kinh, gây ra hiệu ứng ức chế truyền dẫn thần kinh.

5.2. Tác động lên hệ thần kinh trung ương

Thuốc hướng thần GABA có tác động ức chế lên hệ thần kinh trung ương, giúp giảm lo âu, căng thẳng, cải thiện tâm trạng, và hỗ trợ giấc ngủ.

5.3. Tác động lên các bệnh lý

Thuốc hướng thần GABA có tác dụng điều trị hiệu quả đối với một số bệnh lý như rối loạn lo âu, mất ngủ, động kinh, và một số bệnh lý khác.

6- Độc tính

GABA được coi là một chất an toàn khi sử dụng theo chỉ định của bác sĩ. Tuy nhiên, sử dụng thuốc quá liều hoặc kéo dài thời gian sử dụng có thể dẫn đến các tác dụng phụ nghiêm trọng.

6.1. Tác dụng phụ thông thường

• Buồn ngủ: Tác dụng phụ thường gặp nhất của thuốc hướng thần GABA.
• Chóng mặt: Có thể xảy ra do thuốc làm giảm huyết áp.
• Nhức đầu: Tác dụng phụ thường gặp, có thể do thuốc gây co thắt mạch máu trong não.
• Rối loạn tiêu hóa: Bao gồm buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy.

6.2. Tác dụng phụ nghiêm trọng

• Suy hô hấp: Có thể xảy ra khi sử dụng thuốc quá liều hoặc kết hợp với các thuốc ức chế hệ thần kinh trung ương khác.
• Giảm huyết áp: Có thể dẫn đến chóng mặt, ngất xỉu.
• Phản ứng dị ứng: Hiếm gặp, nhưng có thể gây nguy hiểm.

7- Tương tác thuốc

Thuốc hướng thần GABA có thể tương tác với một số loại thuốc khác, làm tăng nguy cơ tác dụng phụ hoặc giảm hiệu quả của thuốc.

7.1. Tương tác với các thuốc ức chế hệ thần kinh trung ương

• Thuốc an thần, thuốc ngủ: Kết hợp với GABA có thể tăng nguy cơ buồn ngủ, chóng mặt, suy nhược cơ thể.
• Thuốc giảm đau opioid: Kết hợp với GABA có thể tăng nguy cơ suy hô hấp, hôn mê.

7.2. Tương tác với thuốc chống trầm cảm

• Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRIs): Kết hợp với GABA có thể làm tăng nguy cơ hội chứng serotonin.
• Thuốc ức chế monoamine oxidase (MAOIs): Kết hợp với GABA có thể làm tăng nguy cơ tăng huyết áp, nhịp tim, và các tác dụng phụ khác.

7.3. Tương tác với các thuốc khác

• Thuốc chống co giật: Kết hợp với GABA có thể làm tăng nguy cơ buồn ngủ, suy nhược cơ thể.
• Thuốc lợi tiểu: Kết hợp với GABA có thể làm tăng nguy cơ giảm huyết áp.

8- Chống chỉ định GABA

Thuốc hướng thần GABA bị chống chỉ định trong một số trường hợp sau:

8.1. Quá mẫn cảm

• Bệnh nhân có tiền sử dị ứng với GABA hoặc các thành phần khác của thuốc.

8.2. Suy gan, suy thận nặng

• Thuốc có thể tích lũy trong cơ thể ở những bệnh nhân suy gan, suy thận, làm tăng nguy cơ tác dụng phụ.

8.3. Suy hô hấp

• Thuốc có thể làm trầm trọng thêm tình trạng suy hô hấp.

8.4. Bệnh nhân đang sử dụng thuốc ức chế hệ thần kinh trung ương khác

• Kết hợp GABA với các thuốc ức chế hệ thần kinh trung ương khác có thể làm tăng nguy cơ suy hô hấp, hôn mê.

8.5. Phụ nữ mang thai và cho con bú

• Nên thận trọng khi sử dụng GABA cho phụ nữ mang thai và cho con bú, cần cân nhắc kỹ lợi ích và nguy cơ.

9- Tác dụng phụ khi dùng GABA

Thuốc hướng thần GABA có thể gây ra một số tác dụng phụ, tuy nhiên không phải ai cũng gặp phải.

9.1. Thường gặp

• Buồn ngủ
• Chóng mặt
• Nhức đầu
• Rối loạn tiêu hóa

9.2. Ít gặp

• Suy nhược cơ thể
• Khô miệng
• Rối loạn thị giác
• Giảm ham muốn tình dục

9.3. Hiếm gặp

• Suy hô hấp
• Giảm huyết áp
• Phản ứng dị ứng
• Rối loạn tâm thần

9.4. Không xác định được tần suất

• Rối loạn chức năng gan
• Rối loạn chức năng thận
• Co giật
• Hôn mê

10- Lưu ý khi dùng GABA

10.1. Lưu ý chung

• Nên sử dụng thuốc hướng thần GABA theo chỉ định của bác sĩ.
• Không tự ý tăng liều hoặc ngừng sử dụng thuốc mà không có sự cho phép của bác sĩ.
• Nên thông báo cho bác sĩ về các loại thuốc khác bạn đang sử dụng, bao gồm cả thuốc không kê đơn, thảo dược, và thực phẩm chức năng.
• Nên thông báo cho bác sĩ về bất kỳ bệnh lý hoặc tình trạng sức khỏe nào mà bạn đang mắc phải.
• Nên kiểm tra nhãn thuốc trước khi sử dụng, đảm bảo bạn sử dụng đúng loại thuốc, liều dùng, và cách sử dụng.

10.2. Lưu ý phụ nữ cho con bú

• GABA có thể bài tiết vào sữa mẹ, có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ nhỏ. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng thuốc.

10.3. Phụ nữ có thai

• Nên thận trọng khi sử dụng GABA cho phụ nữ mang thai, cần cân nhắc kỹ lợi ích và nguy cơ. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng thuốc.

10.4. Người lái xe, vận hành máy móc

• Thuốc hướng thần GABA có thể gây buồn ngủ, chóng mặt, ảnh hưởng đến khả năng lái xe, vận hành máy móc. Nên tránh lái xe hoặc vận hành máy móc khi sử dụng thuốc.

11- Quá liều & Cách xử lý

11.1. Triệu chứng quá liều

• Buồn ngủ nặng
• Chóng mặt nghiêm trọng
• Suy hô hấp
• Giảm huyết áp
• Hôn mê

11.2. Cách xử lý quá liều

• Ngừng sử dụng thuốc ngay lập tức.
• Gọi cấp cứu hoặc đưa bệnh nhân đến bệnh viện gần nhất.
• Chuẩn bị cho bệnh nhân nôn mửa, trừ khi bệnh nhân bị hôn mê.
• Thực hiện các biện pháp hỗ trợ hô hấp như thở oxy.
• Nếu bệnh nhân bị hôn mê, cần đặt nội khí quản để hỗ trợ hô hấp.

11.3. Quên liều & Xử lý

• Nếu bạn quên một liều thuốc, hãy uống liều đó ngay khi bạn nhớ ra.
• Tuy nhiên, nếu gần đến giờ uống liều tiếp theo, hãy bỏ qua liều đã quên và uống liều tiếp theo như bình thường.
• Không uống gấp đôi liều để bù liều đã quên.

Kết luận

Thuốc hướng thần GABA là một loại thuốc có hiệu quả trong việc điều trị một số bệnh lý liên quan đến rối loạn thần kinh. Tuy nhiên, thuốc cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ.

Nên sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, tuân theo liều lượng và cách dùng thuốc hợp lý để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi hoặc băn khoăn nào về thuốc, hãy liên hệ với bác sĩ hoặc dược sĩ để được tư vấn.

Đọc thêm:

• Gembrozil
• Gelatin
• Gabapentine