Viêm đại tràng ở trẻ em có nguy hiểm không? Dược sĩ tư vấn chăm sóc bé cho cha mẹ

Viêm đại tràng ở trẻ em là một trong những bệnh lý tiêu hóa phổ biến gây ra nhiều lo lắng cho cha mẹ và người chăm sóc.

Bệnh không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất mà còn tác động tâm lý, hành vi của trẻ nhỏ, đặc biệt khi không được nhận biết và điều trị kịp thời.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ đi sâu vào các khía cạnh về bệnh, từ định nghĩa, nguyên nhân, triệu chứng, cách chẩn đoán cho đến các phương pháp điều trị và phòng ngừa hiệu quả nhất.

Hiểu rõ về viêm đại tràng ở trẻ em sẽ giúp cha mẹ có những biện pháp phù hợp để bảo vệ sức khỏe của con yêu mình tốt hơn.

Giới thiệu về viêm đại tràng ở trẻ em

Định nghĩa và phân loại bệnh viêm đại tràng

Viêm đại tràng là tình trạng viêm hoặc loét vùng niêm mạc của đại tràng, phần cuối cùng của hệ tiêu hóa.

Bệnh có thể xuất hiện dưới nhiều dạng khác nhau, tùy thuộc vào nguyên nhân và đặc điểm lâm sàng. Trong đó, hai dạng phổ biến nhất là viêm đại tràng nhiễm khuẩn, do vi khuẩn hoặc virus xâm nhập và viêm đại tràng tự miễn, liên quan đến hệ miễn dịch của cơ thể phản ứng quá mức.

• Viêm đại tràng cấp có đặc điểm là diễn biến nhanh, triệu chứng nặng nhưng thường thuyên giảm sau khi điều trị đúng và kịp thời.
• Viêm đại tràng mãn kéo dài và tái đi tái lại nhiều lần, đòi hỏi theo dõi và điều trị lâu dài hơn. Ngoài ra, còn có các dạng như viêm đại tràng loét, viêm đại tràng Hirschsprung hay viêm đại tràng ác tính, đều có đặc điểm lâm sàng riêng biệt và cần phương pháp chẩn đoán phù hợp để phân biệt.

Nguyên nhân gây viêm đại tràng ở trẻ em

Vì sao trẻ nhỏ lại dễ mắc viêm đại tràng? Dưới đây là những nguyên nhân chính gây ra bệnh lý này, từ tác nhân nhiễm trùng cho đến yếu tố tự miễn, di truyền và lối sống. Hiểu rõ nguyên nhân sẽ giúp cha mẹ chủ động hơn trong việc phòng ngừa, đồng thời có cách điều trị phù hợp, hiệu quả.

Các yếu tố nhiễm trùng do vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng

Trong số các nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm đại tràng ở trẻ em là các tác nhân nhiễm trùng, đặc biệt là do vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng xâm nhập qua thực phẩm, nước uống bẩn hoặc vệ sinh cá nhân không đảm bảo.

Ví dụ như Salmonella, Shigella, Campylobacter hay các loại virus như Adenovirus, Rotavirus là những tác nhân thường gặp, gây ra triệu chứng tiêu chảy cấp hoặc mạn tính.

Các nguyên nhân tự miễn và dị ứng thức ăn

• Yếu tố tự miễn cũng đóng vai trò quan trọng trong bệnh viêm đại tràng ở trẻ nhỏ. Các bệnh tự miễn như viêm đại tràng loét, bệnh Crohn đều liên quan đến sự rối loạn hoạt động của hệ miễn dịch, gây ra tình trạng viêm và tổn thương mô sự.
• Chất dị ứng thức ăn như sữa, hải sản, đậu nành hoặc các loại thực phẩm chế biến không đúng quy trình cũng là nguyên nhân gây viêm nhiễm, phản ứng dị ứng dẫn đến viêm đại tràng. 

 Bệnh viêm đại tràng ở trẻ em do nhiều nguyên nhân khác nha

Yếu tố di truyền và môi trường sống

• Các nghiên cứu cho thấy, nếu trong gia đình có cha mẹ hoặc người thân từng mắc các bệnh tự miễn, viêm đại tràng mãn tính, trẻ sẽ có nguy cơ cao hơn mắc bệnh này.
• Ô nhiễm không khí, nguồn nước ô nhiễm, thực phẩm chứa hóa chất hoặc chất bảo quản độc hại đều là những yếu tố nguy cơ gây viêm đại tràng.

Thói quen ăn uống không hợp lý và lối sống không lành mạnh

• Thường xiêu thụ thực phẩm nhanh, chứa nhiều chất béo, đồ ngọt, thức ăn chế biến sẵn, ít rau củ quả tươi.
• Bên cạnh đó, thiếu vận động, sinh hoạt không điều độ, thức khuya, căng thẳng kéo dài cũng là các uyên nguyên nhân góp phần gây tổn thương lớp niêm mạc đại tràng.
• Lạm dụng thuốc kháng sinh không đúng liều, tự ý dùng thuốc hay sử dụng thuốc giảm đau kéo dài cũng làm giảm hệ miễn dịch, phá vỡ cân bằng vi sinh đường ruột, từ đó gây viêm đại tràng.

Triệu chứng thường gặp của viêm đại tràng ở trẻ em

Các biểu hiện của viêm đại tràng ở trẻ em có thể rất đa dạng, từ rối loạn tiêu hóa ban đầu đến những dấu hiệu nặng cần sự can thiệp của y bác sĩ. Việc nhận biết sớm các triệu chứng sẽ giúp cha mẹ chủ động đưa trẻ đi khám và điều trị kịp thời, tránh tình trạng bệnh kéo dài gây biến chứng nghiêm trọng. Dưới đây là những triệu chứng phổ biến nhất thường gặp ở trẻ.

• Rối loạn tiêu hóa như tiêu chảy kéo dài hoặc xen kẽ với tình trạng táo bón, tạo ra rối loạn tiêu hóa khiến trẻ mệt mỏi, mất nước và chán ăn.
• Các biểu hiện về thể chất và hành vi của trẻ như: quấy khóc, biếng ăn, bỏ bú hoặc mất cảm giác ngon miệng. Nhiều bé còn xuất hiện các dấu hiệu tâm lý như lo lắng, sợ sệt hoặc hay cáu gắt, do cảm giác không thoải mái, đau đớn kéo dài.
• Triệu chứng đi kèm như sốt, mệt mỏi, chán ăn

Rối loạn tiêu hoá là dấu hiệu thường gặp ở bệnh viêm đại tràng trẻ em

Nhận biết dấu hiệu nặng cần khám bác sĩ ngay

Dù các triệu chứng của viêm đại tràng thường nhẹ hoặc vừa phải, nhưng trong một số trường hợp, những dấu hiệu nặng đòi hỏi cha mẹ cần phải đưa trẻ đi khám gấp.

Dấu hiệu này bao gồm sự xuất hiện của máu trong phân, sốt cao không kiểm soát được, mất nước nặng hoặc trẻ có biểu hiện mệt mỏi, yếu ớt, không tỉnh táo.

Nếu trẻ xuất hiện các triệu chứng này, khả năng bệnh đã tiến triển nặng hoặc có biến chứng nguy hiểm như thủng ruột, xuất huyết tiêu hóa hoặc tình trạng sốc thì cần nhập viện ngay lập tức để có biện pháp xử lý kịp thời.

Thường xuyên theo dõi các dấu hiệu bất thường này sẽ giúp hạn chế tối đa các hậu quả đáng tiếc, bảo vệ tính mạng và sức khỏe lâu dài của trẻ nhỏ.

Chẩn đoán bệnh viêm đại tràng ở trẻ em

Khám lâm sàng và hỏi bệnh kỹ lưỡng

Tiến trình bắt đầu bằng việc bác sĩ thực hiện cuộc khám bệnh, hỏi kỹ tiền sử bệnh của trẻ, các triệu chứng gặp phải, thời gian xuất hiện và mức độ nặng nhẹ. Bác sĩ cũng kiểm tra các vùng bụng, xác định điểm đau, cứng bụng, hoặc có dấu hiệu phù nề, sưng tấy. Thêm vào đó, việc tra hỏi các yếu tố liên quan như chế độ ăn, vệ sinh cá nhân, lịch sử gia đình mắc bệnh tự miễn hoặc bệnh mãn tính giúp bác sĩ có thêm căn cứ để chẩn đoán xác định.

Các xét nghiệm máu, phân, hình ảnh y học

Sau khi khám sàng lọc, các xét nghiệm được chỉ định để hỗ trợ chẩn đoán. Xét nghiệm máu giúp đánh giá tình trạng viêm nhiễm hoặc thiếu máu do mất máu trong tiêu chảy kéo dài. Xét nghiệm phân sẽ xác định các tác nhân gây bệnh như vi khuẩn, ký sinh trùng hoặc các yếu tố giúp loại trừ các bệnh khác.

Ngoài ra, các phương pháp hình ảnh như siêu âm, chụp X-quang hoặc cộng hưởng MRI cũng giúp quan sát cấu trúc, xác định vị trí tổn thương hoặc các biến chứng như thủng ruột, hẹp đại tràng. Đặc biệt, xét nghiệm phân để xác định các ký sinh trùng, vi khuẩn gây bệnh là rất quan trọng đối với bệnh lý này.

Nội soi đại tràng và sinh thiết để xác định chính xác

Phương pháp nội soi đại tràng là bước xác định chính xác nhất, giúp trực tiếp quan sát các tổn thương, loét, viêm nhiễm trên lớp niêm mạc. Ngoài ra, qua quá trình sinh thiết lấy mẫu mô nhỏ, bác sĩ có thể xác định chính xác dạng bệnh và nguyên nhân gây viêm.

Nội soi còn là cơ sở để xác định mức độ tổn thương, từ đó có hướng điều trị phù hợp và dự đoán khả năng phục hồi của bệnh nhân. Đây là thủ thuật khá phổ biến trong chẩn đoán các bệnh lý tiêu hóa, đặc biệt là trong trường hợp bệnh kéo dài hoặc có các dấu hiệu biến chứng nghiêm trọng.

Phương pháp điều trị viêm đại tràng ở trẻ em

Điều trị dùng thuốc Tây y: kháng sinh, corticosteroids, các thuốc chống viêm

Trong điều trị viêm đại tràng, nhóm thuốc Tây y là điều trị chính bao gồm kháng sinh, thuốc corticosteroids và các thuốc chống viêm. Kháng sinh giúp kiểm soát các tác nhân nhiễm trùng do vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng. Thuốc corticosteroids sẽ giúp giảm viêm nhanh chóng, làm giảm các triệu chứng đau bụng, tiêu chảy và tổn thương niêm mạc đại tràng.

Ngoài ra, còn các thuốc chống viêm như mesalamine giúp kiểm soát các phản ứng viêm và hạn chế tổn thương mô. 

Phương pháp điều chỉnh chế độ dinh dưỡng hợp lý

Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình điều trị và phục hồi. Trẻ cần được cung cấp chế độ ăn phù hợp, giàu chất xơ, hạn chế các thực phẩm gây kích thích như đồ ăn cay, chua, nhiều dầu mỡ hay đồ chế biến sẵn. Các bữa ăn nên dễ tiêu, đầy đủ dinh dưỡng và chia thành nhiều bữa nhỏ để giảm áp lực lên đại tràng.

Các biện pháp hỗ trợ như probiotic, cân bằng hệ vi sinh đường ruột

Hỗ trợ hệ vi sinh đường ruột là yếu tố then chốt giúp tiêu diệt các vi khuẩn có hại, tái tạo các lợi khuẩn và nâng cao miễn dịch cho trẻ. Sử dụng probiotic, prebiotic hoặc các sản phẩm chức năng phù hợp giúp duy trì sự cân bằng vi sinh, từ đó giảm thiểu các đợt viêm tái phát.

Ngoài ra, bổ sung các vitamin tổng hợp, khoáng chất cần thiết để trẻ có đủ năng lượng, hỗ trợ quá trình làm lành tổn thương niêm mạc và duy trì sự phát triển khỏe mạnh. Có thể kết hợp các phương pháp điều trị này sau khi tham khảo ý kiến của bác sĩ, nhằm đạt hiệu quả tối ưu.

Vai trò của liệu pháp tâm lý và giáo dục cho cha mẹ và trẻ

Vì bệnh viêm đại tràng ảnh hưởng lớn tới tâm lý và hành vi của trẻ, việc hỗ trợ tâm lý, giáo dục toàn diện là rất cần thiết. Cha mẹ cần hiểu rõ về bệnh, giảm lo lắng, giữ tâm lý thoải mái để phối hợp điều trị tốt hơn.

Các chuyên gia tâm lý có thể giúp trẻ quản lý nỗi sợ hãi, lo lắng về triệu chứng và thuốc men, đồng thời cung cấp các kỹ thuật thư giãn, giảm căng thẳng. Ngoài ra, việc giáo dục cho cha mẹ về chế độ dinh dưỡng, vệ sinh vệ sinh cá nhân, xây dựng thói quen sinh hoạt điều độ sẽ góp phần gia tăng hiệu quả điều trị, giúp trẻ nhanh chóng phục hồi và tránh bệnh tái phát.

Phòng ngừa viêm đại tràng ở trẻ em

Xây dựng chế độ ăn uống hợp lý

• Thực phẩm giàu chất xơ: Rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt giúp hỗ trợ tiêu hóa và giảm triệu chứng viêm.
• Tránh đồ chứa nhiều đường hoặc gia vị mạnh: Làm giảm khả năng kích thích hệ tiêu hóa và giảm viêm.
• Chia nhỏ bữa ăn: Giúp hệ tiêu hóa làm việc nhẹ nhàng hơn, hạn chế các cơn co thắt gây đau.

Giữ gìn vệ sinh cá nhân và môi trường sống sạch sẽ

Vệ sinh cá nhân và vệ sinh môi trường là các biện pháp phòng bệnh tiêu chuẩn nhưng vô cùng quan trọng. Rửa tay đúng cách trước và sau khi ăn, sau khi đi vệ sinh giúp loại bỏ vi khuẩn, ký sinh trùng.

Đồng thời, giữ gìn nhà cửa sạch sẽ, đảm bảo nguồn nước sinh hoạt sạch, tránh để trẻ tiếp xúc với nguồn nước ô nhiễm hoặc thực phẩm không rõ nguồn gốc.

Khi nào cần đưa trẻ đi khám chữa bệnh chuyên sâu

Trong quá trình theo dõi, chăm sóc trẻ, cha mẹ cần biết rõ các dấu hiệu cảnh báo cần khám chữa bệnh ngay để tránh những biến chứng nguy hiểm.

• Triệu chứng kéo dài hoặc trở nên nghiêm trọng
• Xuất hiện máu trong phân hoặc sốt cao không rõ nguyên nhân
• Trẻ có dấu hiệu mất nước, suy nhược nặng

Kết luận

Viêm đại tràng ở trẻ em là một bệnh lý tiềm ẩn nhiều nguy hiểm, đòi hỏi sự chú ý, phòng ngừa và điều trị tích cực từ phía cha mẹ và nhân viên y tế.

Nhận biết sớm các triệu chứng ban đầu, xác định chính xác nguyên nhân qua các phương pháp chẩn đoán chuyên sâu sẽ giúp kiểm soát bệnh hiệu quả hơn.

Việc duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý, vệ sinh sạch sẽ, luyện tập thể thao, duy trì lối sống lành mạnh và theo dõi sức khỏe định kỳ đều là những yếu tố then chốt giúp phòng tránh bệnh cũng như hạn chế tối đa khả năng tái phát của viêm đại tràng ở trẻ em.

Khi có dấu hiệu nặng hoặc triệu chứng kéo dài, hãy không ngần ngại đưa trẻ đi khám chuyên sâu để đảm bảo an toàn và sự phát triển toàn diện của trẻ nhỏ trong tương lai.