14 Triệu chứng viêm đại tràng mãn tính dễ nhận biết và cách chăm sóc bệnh nhân

Trong cuộc sống hiện đại ngày nay, bệnh viêm đại tràng mãn tính đã trở thành mối quan tâm phổ biến do ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Triệu chứng viêm đại tràng mãn tính thường mơ hồ và dễ nhầm lẫn với các bệnh tiêu hóa khác, vì vậy việc nhận biết chính xác các biểu hiện ban đầu đóng vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình điều trị sớm, hạn chế tối đa các biến chứng nguy hiểm.

Bài viết này sẽ đi sâu phân tích các triệu chứng điển hình, sự khác biệt giữa các dạng bệnh và cách ứng phó phù hợp để giúp người bệnh có thể chủ động chăm sóc sức khỏe của mình.

Giới thiệu về bệnh viêm đại tràng mãn tính

Định nghĩa

Viêm đại tràng mãn tính là tình trạng lớp niêm mạc đại tràng bị viêm kéo dài, thường trên 3 tháng, kèm theo biểu hiện lặp lại nhiều lần như đau bụng, rối loạn tiêu hóa, đi ngoài không ổn định.

Bệnh có thể lan tỏa hoặc khu trú tại một vùng đại tràng cụ thể như đại tràng sigma, trực tràng

Nguyên nhân gây viêm đại tràng mãn tính

• Nhiễm khuẩn đường ruột kéo dài: Do vi khuẩn như E.coli, Salmonella, Shigella… gây viêm niêm mạc đại tràng nếu không được điều trị triệt để, khiến bệnh trở thành mãn tính.
• Chế độ ăn uống không hợp lý: Ăn nhiều đồ cay nóng, thực phẩm nhiễm bẩn, chất bảo quản, đồ ăn lên men hoặc uống nhiều bia rượu khiến lớp niêm mạc đại tràng bị tổn thương.
• Dị ứng thức ăn: Có những người không dung nạp lactose hoặc gluten, khi ăn vào gây viêm đại tràng mạn tính nếu không phát hiện sớm.
• Tác dụng phụ của thuốc: Dùng kháng sinh lâu ngày làm mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột, dẫn tới loạn khuẩn và viêm mãn.
• Stress, rối loạn thần kinh thực vật: Căng thẳng kéo dài ảnh hưởng tới nhu động ruột, gây co bóp bất thường và làm trầm trọng thêm bệnh.

Các triệu chứng điển hình của viêm đại tràng mãn tính

Triệu chứng khởi phát ban đầu

• Đau bụng âm ỉ kéo dài: Thường đau dọc theo khung đại tràng, nhất là vùng hố chậu trái, đau nhiều sau ăn hoặc trước khi đi đại tiện.
• Rối loạn đại tiện: Lúc tiêu chảy, lúc táo bón, phân lúc lỏng lúc rắn, đi nhiều lần trong ngày.
• Cảm giác đầy bụng, chướng hơi: Sau bữa ăn, bụng dễ bị căng tức khó chịu.
• Chán ăn, mệt mỏi nhẹ: Bà con thường không muốn ăn vì sợ bụng khó tiêu, có cảm giác buồn nôn.

đau dọc theo khung đại tràng, nhất là vùng hố chậu trái

Triệu chứng đặc trưng khi bệnh kéo dài

• Đi ngoài phân sống: Ăn gì ra nấy, phân chưa tiêu hết, thường lẫn nhầy, có khi kèm máu.
• Gầy sút cân không rõ nguyên nhân: Dù ăn uống bình thường nhưng cơ thể không hấp thụ được dưỡng chất.
• Mất ngủ, tâm trạng lo âu: Do tỳ vị yếu ảnh hưởng đến thần trí, dễ gây lo lắng, khó ngủ.
• Đau bụng dữ dội từng cơn: Nếu không điều trị kịp thời, viêm nặng có thể gây co thắt đại tràng từng cơn rất khó chịu.

Triệu chứng liên quan đến biến chứng của viêm đại tràng mãn tính

Viêm đại tràng mãn tính không chỉ gây ra các triệu chứng nơi ruột mà còn có thể dẫn đến các biến chứng nặng nếu không được kiểm soát kịp thời. Các biến chứng người bệnh cần lưu ý như:

• Viêm loét niêm mạc đại tràng lan rộng: Bệnh kéo dài sẽ khiến lớp niêm mạc bị tổn thương nặng, tạo ổ viêm loét khó lành, thậm chí xuất huyết đại tràng.
• Thủng đại tràng: Đây là biến chứng nguy hiểm nhất, xảy ra khi ổ loét quá sâu làm vỡ thành đại tràng, gây viêm phúc mạc, đe dọa tính mạng nếu không cấp cứu kịp.
• Hẹp đại tràng: Niêm mạc bị viêm mãn tính sẽ hình thành sẹo xơ hóa, làm lòng đại tràng bị hẹp lại, gây tắc ruột hoặc đại tiện rất khó khăn.
• Rối loạn hấp thu: Đại tràng tổn thương khiến chức năng hấp thu nước và khoáng chất bị giảm, dẫn đến suy nhược, thiếu máu, gầy sút cân.
• Tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng: Đây là biến chứng nghiêm trọng nhất mà Tuấn tôi luôn cảnh báo bà con. Viêm mạn tính lâu năm sẽ khiến các tế bào biến đổi, có nguy cơ ác tính nếu không kiểm soát kịp thời.
• Ảnh hưởng tâm lý: Đau bụng, đi ngoài thất thường làm bà con mất ngủ, căng thẳng kéo dài, sinh tâm bệnh, làm giảm chất lượng cuộc sống.

Các biện pháp chẩn đoán viêm đại tràng mạn tính

Các phương pháp chẩn đoán viêm đại tràng mãn tính phổ biến hiện nay bao gồm nhiều kỹ thuật hiện đại nhằm phát hiện sớm tình trạng tổn thương tại đại tràng. Bao gồm:

• Nội soi đại tràng toàn bộ
• Xét nghiệm phân (tìm máu ẩn, vi khuẩn, ký sinh trùng)
• Sinh thiết mô đại tràng
• Xét nghiệm máu kiểm tra viêm nhiễm
• Chụp CT đại tràng
• Chụp X-quang đại tràng có thuốc cản quang

Nội soi đại tràng toàn bộ để phát hiện tổn thương

Phương pháp điều trị viêm đại tràng mạn tính

Điều trị bằng thuốc Tây

Một số loại thuốc thường dùng bao gồm:

• Thuốc giảm đau, chống co thắt đại tràng: như Spasmaverine, Duspatalin
• Thuốc chống viêm: như Mesalazine, Sulfasalazine
• Kháng sinh: Metronidazole, Ciprofloxacin (nếu có nhiễm khuẩn)
• Men vi sinh: để cân bằng hệ vi sinh đường ruột
• Thuốc cầm tiêu chảy hoặc nhuận tràng: dùng theo triệu chứng

Điều trị ngoại khoa:

• Phẫu thuật cắt bỏ đại tràng nếu diễn tiến nặng, kéo dài. Tuy nhiên, việc cắt bỏ sẽ ảnh hưởng đến chức năng ruột và tâm lý của người bệnh.
• Nguyên nhân khác cần can thiệp ngoại khoa như: polyp đại tràng, ung thư đại tràng, ...

Chế độ ăn uống và lối sống hỗ trợ điều trị

Thực phẩm nên tránh

Trong chế độ ăn hàng ngày, người bệnh cần hạn chế hoặc tránh xa các loại thực phẩm có thể kích thích niêm mạc ruột hoặc gây kích ứng hệ tiêu hóa. Một số nhóm thực phẩm cần kiêng bao gồm:

• Thực phẩm chứa nhiều gia vị, ớt, tiêu hoặc thức ăn cay nóng.
• Đồ chiên xào, nhiều dầu mỡ gây nặng bụng và dễ kích thích tiêu chảy.
• Thực phẩm chế biến sẵn, có chứa chất bảo quản hoặc phụ gia độc hại.
• Đồ ngọt, bánh kẹo chứa nhiều đường tinh luyện dễ gây viêm.
• Thực phẩm chứa gluten hoặc không rõ nguồn gốc nếu có khả năng gây dị ứng.

Lựa chọn thực phẩm phù hợp góp phần hạn chế viêm nhiễm, giảm các triệu chứng khó chịu, giúp đường ruột phục hồi nhanh hơn.

Thực phẩm nên ưu tiên

Thực phẩm dễ tiêu hóa, giàu chất xơ hòa tan, vitamin và khoáng chất là yếu tố quyết định trong chế độ ăn của người viêm đại tràng. Một số thực phẩm nên tích cực bổ sung là:

• Rau xanh, trái cây ít axit như chuối, bơ, táo nặn hoặc lê.
• Ngũ cốc nguyên hạt, gạo lứt, yến mạch cung cấp chất xơ hòa tan giúp điều hòa tiêu hóa.
• Thực phẩm giàu probiotic như sữa chua, kefir giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột.
• Thực phẩm giàu omega-3 như cá hồi, cá ngừ, hạt chia - có đặc tính chống viêm mạnh mẽ.
• Nước lọc đủ lượng, tránh các loại đồ uống có ga, chứa cồn hoặc chứa caffein gây kích thích.

Thực hiện chế độ ăn lành mạnh không chỉ giúp kiểm soát triệu chứng mà còn năng lượng để cơ thể tự khâu phục tổn thương.

Thực phẩm dễ tiêu hóa, giàu chất xơ hòa tan nên được sử dụng cho người bệnh

Thói quen sinh hoạt lành mạnh

Kiểm soát stress và nghỉ ngơi đầy đủ

• Thường xuyên thực hành các kỹ thuật thư giãn, hít thở sâu.
• Tránh mất ngủ hoặc thức khuya quá mức.
• Giữ tinh thần lạc quan, nghe nhạc, đọc sách hoặc tham gia hoạt động cộng đồng.
• Xây dựng thói quen sinh hoạt đều đặn, duy trì giờ giấc sinh hoạt cố định.

Tập thể dục đều đặn và phù hợp

• Tập thể dục giúp kích thích tuần hoàn máu, hỗ trợ quá trình phục hồi niêm mạc đường tiêu hóa.
• Tránh tập luyện quá độ gây mệt mỏi hoặc tổn thương cơ thể.
• Chính sách duy trì hoạt động đều đặn, ít nhất 30 phút mỗi ngày sẽ mang lại hiệu quả rõ rệt.
• Tham khảo ý kiến bác sĩ để xây dựng bài tập phù hợp, tránh các hoạt động gây áp lực lên bụng hoặc gây tổn thương thêm.

Các hoạt động này giúp duy trì lối sống tích cực, cải thiện tâm trạng và hỗ trợ điều trị hiệu quả hơn.

Điều trị bằng mẹo dân gian

Một số bà con thích cách tự nhiên, thường dùng các mẹo dân gian để làm dịu triệu chứng như:

• Uống lá mơ lông xay nhuyễn: Giúp giảm tiêu chảy, sát khuẩn nhẹ
• Ăn nghệ tươi hoặc uống tinh bột nghệ: Kháng viêm, làm lành niêm mạc ruột
• Uống trà gừng: Hỗ trợ tiêu hóa, giảm đầy hơi
• Sắc lá ổi non uống: Giúp cầm tiêu chảy nhẹ

Khi nào cần tìm kiếm sự tư vấn y tế?

Khi xuất hiện các triệu chứng như xuất huyết tiêu hóa, sốt cao liên tục, đi ngoài nhiều lần kèm máu hoặc nhầy, đau bụng dữ dội không giảm, cơ thể suy sụp nhanh hoặc mất ý thức, người bệnh cần đến cơ sở y tế để kiểm tra ngay lập tức.

Các biện pháp phòng ngừa Viên đại tràng

Để phòng tránh bệnh viêm đại tràng, người bệnh cần thực hiện các điều sau:

• Trong gia đình khi có người mắc bệnh do lỵ amip, lỵ trực khuẩn, thương hàn, tả… cần tiệt khuẩn các dụng cụ dùng trong ăn uống bằng cách luộc với nước đun sôi. Phân người bệnh không được để vương vãi, phải cho vào hố xí và có chất sát khuẩn mạnh, nhất là ở nông thôn, miền núi
• Nên rửa tay trước khi ăn, tẩy giun sán 6 tháng/lần
• Tránh dùng kháng sinh kéo dài
• Điều trị tích cực khi bị lao phổi
• Tránh căng thẳng kéo dài và lo lắng thái quá
• Thường xuyên vận động, thể dục thể thao
• Nên ăn các thực phẩm như: gạo, khoai tây, thịt nạc, cá, sữa đậu nành, rau xanh, củ quả, trái cây (nhất là những loại giàu kali: chuối, đu đủ, …)
• Hạn chế ăn trứng, sữa, nem rán, thịt mỡ, đậu đen, hành sống
• Không dùng các chất kích thích như bia, rượu, thuốc lá, cà phê, các chất chua cay và những thức ăn chiên
• Nên ăn nhẹ, chia làm nhiều bữa, không nên ăn quá nhiều vào buổi tối
• Cung cấp đủ nước, muối khoáng và các vitamin cần thiết.

Kết luận

Triệu chứng viêm đại tràng mãn tính là yếu tố quan trọng giúp người bệnh nhận biết sớm tình trạng của mình để có biện pháp can thiệp phù hợp, tránh các biến chứng nguy hiểm.

Các biểu hiện như đau bụng kéo dài, rối loạn tiêu hóa, xuất huyết trong phân hay cảm giác mót rặn kéo dài đều cần được chú ý và khám bác sĩ sớm.

Việc phân biệt rõ các dạng bệnh, thử các xét nghiệm phù hợp sẽ giúp chẩn đoán chính xác và điều trị đúng hướng, từ đó nâng cao chất lượng sống của người bệnh.

Chủ động trong việc chăm sóc sức khỏe tiêu hóa, duy trì lối sống lành mạnh và đi khám kịp thời chính là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe của bạn khỏi những tổn thương mạn tính và biến chứng nghiêm trọng.