Viêm đại tràng không được ăn gì? 11nhóm thực phẩm nên tránh để hạn chế biến chứng

Viêm đại tràng là một trong những bệnh lý phổ biến ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa của nhiều người.

Đặc biệt, chế độ dinh dưỡng đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong quá trình điều trị và phòng ngừa biến chứng của bệnh.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về các loại thực phẩm viêm đại tràng không được ăn gì, cũng như những nguyên tắc dinh dưỡng cần thiết để giúp người bệnh kiểm soát tốt tình trạng của mình.

Giới thiệu chung về viêm đại tràng

Định nghĩa và phân loại bệnh viêm đại tràng

Viêm đại tràng là tình trạng viêm nhiễm hoặc tổn thương niêm mạc của đại tràng – phần cuối cùng trong hệ tiêu hóa.

Bệnh có thể chia thành các loại khác nhau dựa trên nguyên nhân, đặc điểm lâm sàng và phương pháp điều trị.

Theo phân loại thường thấy, viêm đại tràng gồm:

• Viêm đại tràng bán cấp và mạn tính: tùy vào thời gian tồn tại và mức độ tiến triển của bệnh.
• Viêm đại tràng do vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng: nguyên nhân do nhiễm trùng.
• Viêm đại tràng tự miễn (viêm đại tràng ulcerative hoặc bệnh Crohn): liên quan đến hệ miễn dịch tấn công nhầm vào niêm mạc đại tràng.
• Viêm đại tràng chức năng: do rối loạn chức năng của đại tràng mà không rõ nguyên nhân rõ ràng.

Việc phân loại giúp bác sĩ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp và đề ra chế độ dinh dưỡng phù hợp cho từng dạng bệnh.

Viêm đại tràng là tình trạng viêm nhiễm hoặc tổn thương niêm mạc của đại tràng

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây bệnh

Viêm đại tràng có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó các yếu tố sau đây đóng vai trò chính:

• Nhiễm trùng do vi khuẩn, virus, ký sinh trùng hoặc nấm: môi trường ô nhiễm, vệ sinh kém là những điều kiện thuận lợi.
• Rối loạn miễn dịch: trong bệnh tự miễn, hệ miễn dịch tấn công chính niêm mạc đại tràng.
• Di truyền: có nguy cơ cao hơn nếu gia đình có người mắc bệnh tiêu hóa mạn tính.
• Thói quen ăn uống không hợp lý: tiêu thụ thực phẩm không sạch, quá nhiều dầu mỡ, đồ ngọt hoặc thực phẩm chế biến sẵn.
• Căng thẳng, stress kéo dài và các yếu tố tâm lý: ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa, làm suy giảm khả năng đề kháng của cơ thể.
• Thuốc: dùng quá nhiều các loại thuốc chống viêm, kháng sinh hoặc thuốc chứa corticosteroid trong thời gian dài.
• Các bệnh lý nền khác như loét dạ dày, bệnh Crohn hay bệnh lý về tâm thần liên quan đến tiêu hóa.

Trong đó, các yếu tố nguy cơ này không chỉ làm tăng khả năng mắc bệnh mà còn ảnh hưởng đến mức độ nặng của triệu chứng, khả năng tái phát và hiệu quả điều trị.

Triệu chứng điển hình của viêm đại tràng

Để nhận biết sớm bệnh viêm đại tràng, người bệnh cần chú ý tới các triệu chứng phổ biến sau:

• Tiêu chảy kéo dài hoặc các cơn đi ngoài nhiều lần trong ngày, có thể kèm theo máu và chất nhầy.
• Đau bụng vùng hạ sườn trái hoặc quanh quanh bụng dưới, đôi khi lan sang vùng lưng hoặc hông.
• Cảm giác mót rặn, rối loạn tiêu hóa, phân có thể dẹt hoặc đặc.
• Mệt mỏi, sút cân do mất máu hoặc chế độ ăn không hợp lý.
• Sốt nhẹ, đặc biệt khi có tình trạng nhiễm trùng hoặc viêm nặng.
• Rối loạn tiêu hóa kéo dài làm giảm khả năng hấp thu chất dinh dưỡng, gây suy nhược cơ thể.

Các triệu chứng này không chỉ ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày mà còn làm giảm sút sức khỏe, tăng nguy cơ biến chứng nặng nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Tiêu chảy kéo dài hoặc các cơn đi ngoài nhiều lần là dấu hiệu bệnh viêm đại tràng

Những thực phẩm cần kiêng kỵ khi mắc viêm đại tràng

Khi mắc viêm đại tràng, việc loại bỏ hoặc hạn chế các nhóm thực phẩm gây kích thích niêm mạc ruột là điều thiết yếu để kiểm soát triệu chứng, phòng ngừa biến chứng và thúc đẩy quá trình hồi phục. Dưới đây là các loại thực phẩm cần tránh trong quá trình điều trị.

• Thực phẩm chứa chất béo bão hòa và đồ chiên rán
• Thực phẩm chứa nhiều đường và đồ ngọt nhân tạo
• Các loại thức uống có cồn, caffein và gas
• Thực phẩm dễ gây kích thích niêm mạc ruột như gia vị cay, ớt, tiêu
• Thức ăn nhanh, chế biến sẵn, nhiều phụ gia và bảo quản

Thực phẩm nhiều chất béo, chất ngọt không nên dùng cho người bệnh viêm đại tràng

Các nhóm thực phẩm cần tránh để giảm triệu chứng và phòng bệnh

Bên cạnh những thực phẩm cần kiêng kỵ, còn có các nhóm thực phẩm cần đặc biệt tránh để giảm thiểu triệu chứng và phòng ngừa bệnh nặng hơn. Điều này đòi hỏi người mắc viêm đại tràng cần am hiểu rõ dấu hiệu và lựa chọn thực phẩm phù hợp theo từng giai đoạn điều trị.

• Thực phẩm chứa gluten như lúa mì, lúa mạch, lúa đen và các loại ngũ cốc liên quan. 
• Các loại hạt có vỏ cứng như hạt điều, hạnh nhân, hạt óc chó hay hạt hướng dương đều có phần vỏ cứng, khó tiêu hóa và có thể gây rối loạn tiêu hóa nếu ăn quá nhiều hoặc không chế biến phù hợp. 
• Thủy sản chưa được chế biến phù hợp hoặc chứa thủy ngân cao như cá mập, cá thu, cá kiếm không nên tiêu thụ nhiều để tránh gây độc tố tích tụ trong cơ thể.
• Các loại trái cây có tính axit cao như cam, chanh, dứa
• Các loại sữa và chế phẩm từ sữa nếu gây khó tiêu hoặc dị ứng
• Thực phẩm chứa chất xơ cứng hoặc khó tiêu hóa như các loại ngũ cốc chưa xay nhuyễn, củ quả sống có vỏ cứng, hạt có vỏ cứng, các loại đậu chưa nấu chín đều cần hạn chế trong giai đoạn này.

Lời khuyên dinh dưỡng cho người bị viêm đại tràng

Ưu tiên chế độ ăn nhẹ, dễ tiêu hóa

Các loại thực phẩm phù hợp gồm cơm mềm, cháo loãng, súp, canh rau đã nấu nhừ, thịt luộc hoặc hấp.

Đồng thời, tránh ăn quá no trong một lần, chia nhỏ thành nhiều bữa giúp tiêu hóa dễ dàng hơn, giảm các triệu chứng như chướng hơi, khó tiêu và co thắt.

Lựa chọn thực phẩm giàu dinh dưỡng, bổ sung lợi khuẩn

Các thực phẩm chứa probiotic như sữa chua lên men tự nhiên, kim chi, dưa muối hoặc các loại thực phẩm chức năng bổ sung lợi khuẩn có thể rất hữu ích.

Ngoài ra, các loại rau củ đã nấu chín, trái cây ít axit, các nguồn protein như cá, gà, đậu hũ, trứng giúp cung cấp năng lượng và dưỡng chất cần thiết để tăng cường hệ miễn dịch, chống lại viêm nhiễm.

Phân chia khẩu phần ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày

Thay vì ăn 3 bữa lớn, người mắc viêm đại tràng nên chia thành nhiều bữa nhỏ, khoảng 4-6 lần trong ngày. 

Tránh ăn quá no hoặc bỏ bữa để giảm áp lực lên đại tràng

Ăn quá no khiến đại tràng phải làm việc quá sức, gây ra các cơn đau và khó tiêu. Ngược lại, bỏ bữa hay ăn bữa không đều làm giảm khả năng cung cấp năng lượng, gây mệt mỏi, ảnh hưởng tới quá trình hồi phục.

Uống đủ nước, tránh các loại đồ uống gây kích thích

Người mắc bệnh nên uống đủ 2-2,5 lít nước mỗi ngày, chia đều các thời điểm trong ngày. Tránh xa các loại đồ uống kích thích như cà phê, trà đặc, soda, rượu và đồ uống có gas vì chúng làm tăng khả năng viêm, rối loạn tiêu hóa, gây nóng rát hoặc đầy hơi.

Thay vào đó, có thể uống trà thảo mộc, nước ép trái cây pha loãng hoặc các loại nước infusion từ trái cây, thảo mộc tự nhiên, vừa bổ sung nước vừa cung cấp thêm vitamin và khoáng chất thiết yếu.

Khi nào cần tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng

Các dấu hiệu chuyển biến nặng hoặc kéo dài không rõ nguyên nhân

Khi triệu chứng như tiêu chảy kéo dài, ra máu nhiều, đau bụng dữ dội hoặc sốt cao không giảm hoặc không rõ nguyên nhân, người bệnh cần đến bác sĩ để được khám và chẩn đoán chính xác.

Các dấu hiệu này có thể là triệu chứng của biến chứng hoặc bệnh lý khác nặng hơn như ung thư đại tràng hoặc các bệnh viêm nhiễm cấp tính cần xử lý kịp thời. Không tự ý dùng thuốc hay thay đổi chế độ ăn khi có dấu hiệu bất thường mà không có sự hướng dẫn của chuyên gia.

Xây dựng chế độ ăn phù hợp theo từng giai đoạn bệnh

Trong quá trình điều trị, quá trình hồi phục của bệnh nhân có thể thay đổi theo từng giai đoạn.

Ban đầu, chế độ ăn nên nhẹ nhàng, hạn chế tối đa kích thích, còn khi bệnh ổn định rồi, mới bắt đầu tăng dần lượng chất xơ và các loại thực phẩm bổ dưỡng khác.

Chất xơ cần được sử dụng đều đặn hàng ngày cho người bệnh viêm đại tràng

Chuyên gia dinh dưỡng sẽ tư vấn dựa trên tình trạng cụ thể của từng bệnh nhân, giúp xây dựng chế độ ăn an toàn, hiệu quả và phù hợp nhất, đồng thời hạn chế khả năng tái phát hoặc biến chứng.

Sử dụng thuốc và thực phẩm chức năng hỗ trợ điều trị

Trong điều trị viêm đại tràng, thuốc chống viêm, giảm đau, thuốc bổ sung lợi khuẩn, thuốc cầm tiêu chảy hay các thực phẩm chức năng đều đóng vai trò hỗ trợ. Tuy nhiên, việc dùng thuốc cần phải có chỉ định của bác sĩ, tránh tự ý mua và dùng thuốc khi chưa rõ nguyên nhân.

Chuyên gia dinh dưỡng có thể đề xuất thực phẩm chức năng phù hợp để bổ sung dưỡng chất, giúp cân bằng hệ vi sinh và thúc đẩy quá trình làm lành tổn thương, nâng cao hiệu quả điều trị tổng thể.

Tư vấn về chế độ ăn sau cắt bỏ đoạn đại tràng hoặc phẫu thuật

Trong một số trường hợp nặng, cần phẫu thuật cắt bỏ đoạn đại tràng bị viêm hoặc thoát vị. Khi đó, chế độ dinh dưỡng sẽ cần điều chỉnh phù hợp với đối tượng đã trải qua phẫu thuật, đảm bảo đủ năng lượng, dưỡng chất, đồng thời giảm các rủi ro liên quan.

Chuyên gia sẽ hướng dẫn mua chế độ ăn phù hợp, kiểm soát các yếu tố kích thích, đồng thời theo dõi khả năng tiêu hóa của bệnh nhân mới phẫu thuật để có phương án dưỡng chất tối ưu, phù hợp nhất cho từng giai đoạn phục hồi.

Kết luận

Vậy viêm đại tràng không được ăn gì? Chăm sóc chế độ dinh dưỡng đúng đắn và phù hợp là yếu tố then chốt giúp người mắc viêm đại tràng kiểm soát tốt các triệu chứng, giảm thiểu nguy cơ biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Tránh xa các loại thực phẩm gây kích thích niêm mạc như đồ chiên rán, nhiều đường, thức uống có cồn, gas, thực phẩm có vỏ cứng hoặc chứa gluten, sẽ giúp giảm viêm, thúc đẩy quá trình lành thương và duy trì cân bằng vi sinh đường ruột.

Bên cạnh đó, việc chia nhỏ khẩu phần, uống đủ nước, lựa chọn thực phẩm giàu dinh dưỡng phù hợp theo từng giai đoạn là chìa khóa để kiểm soát bệnh tối ưu.

Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để xây dựng và điều chỉnh chế độ ăn phù hợp, đặc biệt trong giai đoạn cấp tính hoặc khi có các biến chứng nặng.

Chăm sóc hợp lý sẽ giúp người bệnh sống khỏe mạnh hơn, hạn chế tối đa các đợt tái phát và duy trì cuộc sống tích cực trọn vẹn hơn.