Tiểu đường phù chân có nguy hiểm không? Dấu hiệu nhận biết sớm các biến chứng

Tiểu đường bị phù chân là một vấn đề phổ biến và nghiêm trọng trong số các biến chứng của bệnh đái tháo đường. Khi mắc bệnh tiểu đường, hệ thống mạch máu và thần kinh của bạn có thể bị tổn thương, dẫn đến tình trạng giữ dịch quá mức ở chân và mắt cá chân.

Hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng cũng như các phương pháp điều trị phù chân là cực kỳ quan trọng để đảm bảo chất lượng cuộc sống và giảm thiểu các biến chứng nguy hiểm.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ đi sâu phân tích các yếu tố ảnh hưởng và cách phòng tránh phù chân hiệu quả cho người mắc tiểu đường.

Định nghĩa phù chân trong bệnh tiểu đường

Tiểu đường bị phù chân đề cập đến tình trạng sưng tấy, tích tụ chất lỏng bất thường tại các vùng chân và mắt cá chân của người bệnh.

Đây là một vấn đề thường gặp trong các giai đoạn tiến triển của bệnh, đặc biệt khi hệ thống mạch máu và thần kinh bị tổn thương rõ rệt hơn.

Phù chân không chỉ gây khó chịu, mất thẩm mỹ mà còn là dấu hiệu cảnh báo của các biến chứng nghiêm trọng hơn như suy tim, bệnh thận hoặc loét chân do tiểu đường. Khi mắc bệnh tiểu đường, khả năng điều chỉnh lượng dịch trong cơ thể bị ảnh hưởng, gây ra tình trạng phù nề kéo dài và khó kiểm soát.

Ngoài ra, phù chân còn làm giảm khả năng vận động, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn, nấm phát triển, dẫn đến các nhiễm trùng nguy hiểm. Do đó, việc phát hiện sớm và kiểm soát phù chân trong bệnh tiểu đường là yếu tố then chốt để giữ gìn sức khỏe và phòng tránh các biến chứng nặng nề.

Nguyên nhân gây phù chân ở bệnh nhân tiểu đường

Rối loạn tuần hoàn máu do tiểu đường

Tiểu đường làm hư hại các thành mạch máu nhỏ và lớn, gây ra rối loạn tuần hoàn máu. Đặc biệt, ở chân, mạch máu bị tổn thương khiến máu chảy chậm hoặc không đủ mạnh để đưa chất lỏng và dưỡng chất đến các mô hoặc vận chuyển máu trở về tim.

Hệ quả là, máu lưu thông kém dẫn tới việc dịch tích tụ nhiều hơn ở các nơi thấp như chân, gây ra phù nề. Ngoài ra, do lượng oxy và dưỡng chất không đủ, các mô dễ bị tổn thương, làm tiến triển tình trạng phù và gây loét chân. Rối loạn tuần hoàn còn làm giảm khả năng hồi phục của các tổn thương nhỏ, dẫn đến nhiễm trùng và viêm nhiễm ngày càng trầm trọng.

Biến chứng thận do tiểu đường ảnh hưởng đến cân bằng dịch

Thận đóng vai trò kiểm soát lượng nước và các chất thải trong cơ thể. Khi mắc tiểu đường, bệnh có thể gây ra biến chứng thận (bệnh thận tiểu đường), làm thận suy yếu hoặc suy giảm chức năng lọc.

Khi thận không hoạt động hiệu quả, quá trình loại bỏ chất lỏng tích tụ trong cơ thể bị ảnh hưởng lớn, dẫn đến giữ nước và gây phù chân.

Tình trạng này thường đi kèm với các dấu hiệu như phù nề rõ rệt, đặc biệt là vào buổi chiều hoặc sau hoạt động lâu, cùng cảm giác nặng nề và mệt mỏi.

Biến chứng ở thận gây phù chân

Vấn đề bệnh tim mạch

Người bệnh tiểu đường có nguy cơ cao mắc các biến chứng về tim mạch, như: tăng huyết áp, suy tim sung huyết… Khi chức năng tim không ổn định, hoạt động bơm máu cũng bị ảnh hưởng theo, lượng máu về tim bị ứ lại, dẫn đến tích tụ nước ở những vùng thấp nhất của cơ thể, nhất là bàn chân.

Bệnh lý thần kinh

Theo bác sĩ phẫu thuật Elizabeth Sanders từ Trung tâm Y tế Boston, bệnh tiểu đường không được điều trị đúng cách sẽ dẫn đến thoái hóa các dây thần kinh ở phần dưới cơ thể người bệnh.

Một số trường hợp, người bệnh không nhận biết được mắt cá chân, bàn chân sưng to do các tổn thương như: bong gân, gãy xương, nhiễm trùng…, vì bàn chân đã bị tê hoặc mất cảm giác, gây chậm trễ và khó khăn cho quá trình điều trị.

Thuốc

Một số loại thuốc dùng cho người bệnh tiểu đường có thể có tác dụng phụ gây phù chân, như: thuốc huyết áp, thuốc chống viêm không steroid (NSAID), thuốc giảm đau thần kinh…

Các triệu chứng điển hình của phù chân trong bệnh tiểu đường

Tiểu đường bị phù chân có thể đi kèm với một số triệu chứng, gồm:

• Sưng, sưng tấy, đỏ ở mu bàn chân.
• Mất cảm giác ở ngón chân, bàn chân hoặc cẳng chân.
• Ngứa, châm chích, khó chịu ở bàn chân.
• Cảm giác chật khi mang giày hoặc tất.
• Da chân đổi màu.
• Chậm lành vết thương, vết loét ở bàn chân.
• Da bàn chân khô, nứt nẻ hoặc bong tróc, có vết chai.
• Móng chân mọc ngược hoặc dày hơn bình thường.
• Nhiễm nấm (bệnh nấm ở chân vận động viên).

Phương pháp chẩn đoán phù chân do tiểu đường

Khám lâm sàng và đánh giá các triệu chứng liên quan

Chẩn đoán phù chân trong bệnh tiểu đường bắt đầu bằng khám lâm sàng kỹ lưỡng. Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng như sưng tấy, cảm giác nặng nề, đau nhức, các vết loét, dãn mạch hoặc các dấu hiệu khác của biến chứng tiểu đường.

Trong quá trình thăm khám, quan sát các vùng sưng tấy, kiểm tra nhiệt độ, độ đàn hồi và màu sắc của da chân để xác định mức độ phù. Phần quan trọng là đánh giá các dấu hiệu viêm, tổn thương thần kinh hoặc các vết loét vốn là nguy cơ dẫn đến nhiễm trùng nặng hơn.

triệu chứng như sưng tấy, cảm giác nặng nề, đau nhức ở chân

Xét nghiệm chức năng thận và kiểm tra mức đường huyết

Để có cái nhìn toàn diện về tình trạng phù chân của người bệnh tiểu đường, xét nghiệm máu và nước tiểu là thêm các bước quan trọng. Xét nghiệm chức năng thận như đo mức creatinin, tỷ lệ lọc cầu thận (GFR), và xét nghiệm protein niệu giúp đánh giá xem thận có đang bị tổn thương hoặc suy giảm chức năng không.

Đánh giá lưu lượng máu qua Doppler mạch và xét nghiệm thần kinh ngoại biên

Đánh giá lưu lượng máu qua Doppler mạch là bước cần thiết để xác định mức độ suy giảm tuần hoàn máu trong chân, đặc biệt với người mắc tiểu đường có nguy cơ cao bị xơ vữa mạch hoặc tắc nghẽn mạch nhỏ.

Bên cạnh đó, xét nghiệm thần kinh ngoại biên giúp kiểm tra khả năng cảm nhận của chân, từ đó xác định mức độ tổn thương thần kinh. Các thử nghiệm như đo cảm giác bằng nhựa tẩm thuốc, cảm giác đơn giản qua bàn chân sẽ cung cấp dữ liệu rõ ràng cho bác sĩ.

Các biện pháp điều trị phù chân cho bệnh nhân tiểu đường

Quản lý đường huyết hiệu quả

Điều quan trọng nhất trong điều trị phù chân do tiểu đường là kiểm soát đường huyết đúng mức.

Mức đường huyết ổn định giúp giảm thiểu tổn thương mạch máu, thần kinh và các cơ quan liên quan, qua đó hạn chế tình trạng giữ nước và phù nề.

Kiểm soát chế độ ăn uống, hạn chế muối và thực phẩm gây phù nề

Chế độ ăn đóng vai trò cốt lõi trong việc kiểm soát phù chân.

Người bệnh cần giảm lượng muối nạp vào cơ thể bởi muối làm tăng lượng natri trong máu, giữ nước trong mô mềm gây phù nề.

Chọn các thực phẩm tươi sạch, hạn chế thức ăn chế biến sẵn, thức ăn nhanh, thực phẩm chứa nhiều natri và đường.

Nên ăn nhiều rau xanh, trái cây ít ngọt, các loại đậu và ngũ cốc nguyên hạt để bổ sung dưỡng chất vừa đủ cho cơ thể.

Chế độ ăn đóng vai trò cốt lõi trong việc kiểm soát phù chân.

Điều trị các biến chứng thận và thần kinh liên quan

Kết hợp điều trị các biến chứng thận và thần kinh là yếu tố không thể thiếu trong quản lý phù chân. Người bệnh cần thực hiện các xét nghiệm chức năng thận đều đặn để phát hiện sớm các dấu hiệu suy giảm.

Đối với thần kinh ngoại biên, các phương pháp hỗ trợ như bấm huyệt, vật lý trị liệu hoặc dùng thuốc điều trị theo chỉ định giúp giảm đau, cải thiện cảm giác và hỗ trợ quá trình hồi phục thần kinh.

Điều trị các vấn đề liên quan đến thận sẽ bao gồm kiểm soát huyết áp, sử dụng thuốc phù hợp để giảm giảm lượng dịch giữ lại trong cơ thể. Tăng cường sự cộng tác giữa các bác sĩ chuyên khoa tiết niệu, thần kinh và nội tiết giúp theo dõi sát các tiến triển của bệnh, từ đó có phương pháp điều trị phù hợp, giúp giảm thiểu phù chân và các biến chứng nguy hiểm.

Sử dụng thuốc giảm phù theo chỉ định của bác sĩ

Đối với tình trạng phù nề nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng một số loại thuốc hỗ trợ cho người bệnh tiểu đường bị phù chân, như thuốc lợi tiểu.

Biện pháp chăm sóc tại nhà: nâng cao chân, giữ vệ sinh chân sạch sẽ, đeo giày phù hợp

Chăm sóc chân đúng cách tại nhà đóng vai trò quan trọng trong quản lý phù chân cho người bệnh tiểu đường. Nâng chân khi nghỉ ngơi giúp giảm lượng dịch tích tụ, giảm phù nề và cải thiện tuần hoàn máu.

Giữ vệ sinh chân hàng ngày bằng cách rửa sạch, lau khô kỹ, đặc biệt là các kẽ chân, tránh gây loét hoặc nhiễm trùng. Người bệnh nên kiểm tra kỹ các vết loét, vết trầy xước hoặc các tổn thương nhỏ để xử lý sớm, hạn chế vi khuẩn phát triển.

Việc chọn giày đế mềm, ôm vừa chân, thông thoáng, không chèn ép hoặc gây tổn thương sẽ giúp giảm áp lực và tránh các vết phồng rộp hoặc vết thương. Đeo tất sạch, phù hợp và thay thường xuyên cũng góp phần bảo vệ chân khỏi các tác nhân gây tổn thương.

Phòng ngừa phù chân cho người mắc tiểu đường

Tập thể dục

Vận động hợp lý không chỉ hỗ trợ giảm cân mà còn cải thiện lưu thông máu đến toàn cơ thể.

Theo Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Hoa Kỳ (HHS), người trưởng thành nên vận động với cường độ vừa phải, tối thiểu 150 – 300 phút mỗi tuần, với các hoạt động như: đi bộ nhanh, đạp xe, bơi lội…

Chế độ ăn uống hợp lý

Một chế độ ăn uống lành mạnh với rau xanh, trái cây tươi, chất béo lành mạnh, cá, thịt… giúp cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cho cơ thể. N

gười bệnh tiểu đường nên kiểm soát chặt chẽ lượng muối trong khẩu phần ăn hàng ngày.

Tránh ngồi lâu

Duy trì tư thế ngồi quá lâu có thể gây sưng tấy do máu dồn xuống chân. Sau 1 – 2 giờ ngồi liên tục, nên đứng lên và di chuyển để tăng cường lưu thông máu ở chân.

Duy trì cân nặng hợp lý

Vận động đều đặn, phù hợp là một trong những phương pháp phòng ngừa phù chân hiệu quả. Các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ chậm, đạp xe tại chỗ, tập yoga hoặc dưỡng sinh giúp thúc đẩy tuần hoàn máu và giảm tình trạng giữ nước trong cơ thể.

Duy trì cân nặng hợp lý giúp giảm áp lực lên các mạch máu và hỗ trợ kiểm soát lượng đường huyết tốt hơn. Người bệnh cần tránh tăng cân quá mức hay giảm cân đột ngột, vì đều có thể ảnh hưởng đến sự cân bằng của dịch thể và làm trầm trọng thêm phù nề.

Kết luận

Tiểu đường gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, trong đó phù chân là một trong những biểu hiện thường gặp, ảnh hưởng tiêu cực đến sinh hoạt và sức khỏe tổng thể.

Nguyên nhân chủ yếu gồm rối loạn tuần hoàn máu, biến chứng thận, tổn thương thần kinh ngoại biên và nhiễm trùng do hệ miễn dịch suy giảm.

Các triệu chứng dễ nhận biết gồm sưng tấy, cảm giác nặng nề, đau nhức, da chân căng bóng, phù nặng vào cuối ngày hoặc sau hoạt động. Để chẩn đoán chính xác, cần thực hiện khám lâm sàng, xét nghiệm chức năng thận, đường huyết, hình ảnh y học và đánh giá thần kinh ngoại biên.

Phương pháp điều trị chủ yếu tập trung vào kiểm soát đường huyết, chế độ ăn hợp lý, chăm sóc chân đúng cách, dùng thuốc theo chỉ định, vật lý trị liệu và phòng ngừa các biến chứng.

Đặc biệt, việc phòng ngừa phù chân qua kiểm tra định kỳ, duy trì lối sống lành mạnh, vận động nhẹ nhàng và chăm sóc chân cẩn thận là yếu tố then chốt để giảm thiểu rủi ro và nâng cao chất lượng sống của người bệnh.

Trong quá trình điều trị và chăm sóc, sự phối hợp chặt chẽ giữa bệnh nhân và nhân viên y tế sẽ góp phần kiểm soát tốt bệnh lý, hạn chế tối đa các biến chứng nặng, giúp duy trì cuộc sống khỏe mạnh và tràn đầy hy vọng.