Ăn nhiều đường có bị tiểu đường không? 8 nguyên tắc lựa chọn thực phẩm ăn hàng ngày

Trong cuộc sống hiện đại, chúng ta dễ dàng tiếp xúc và tiêu thụ lượng lớn các loại thực phẩm chứa đường. Nhiều người băn khoăn về câu hỏi: Ăn nhiều đường có bị tiểu đường không?

Liệu lượng đường nạp vào cơ thể có phải là nguyên nhân chính gây ra bệnh tiểu đường hay không? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về mối liên hệ giữa chế độ ăn uống và căn bệnh phổ biến này, từ đó có những biện pháp phòng tránh hiệu quả.

Định Nghĩa về Bệnh Tiểu Đường

Tiểu đường là bệnh rối loạn chuyển hóa đặc trưng bởi lượng đường trong máu cao vượt quá mức bình thường do không sản xuất đủ insulin hoặc cơ thể không phản ứng đúng với insulin.

Tiểu đường có 2 loại chính đó là: tiểu đường type 1 và tiểu đường type 2, trong đó:

• Tiểu đường type 1: do hệ thống miễn dịch của chính cơ thể phá hủy nhầm các tế bào sản xuất insulin của tiểu đảo của Langerhans trong tuyến tụy. Vì vậy cơ thể không tự sản xuất insulin được, làm tăng glucose máu. Để giải thích cho điều này, nhiều giả thiết cho rằng có thể do gen hoặc virus gây ra. Vậy nên dù ăn nhiều đường cũng không gây ra tiểu đường type 1.
• Tiểu đường type 2: Đường không phải nguyên nhân trực tiếp dẫn đến tiểu đường type 2. Nhưng người ăn đồ ngọt nhiều sẽ dễ bị tăng cân và có nguy cơ mắc tiểu đường cao hơn 25% so với người bình thường. Tuy nhiên, không có nghĩa cứ ăn đồ ngọt hay đường thì sẽ mắc tiểu đường type 2, bởi vấn đề này liên quan đến khả năng sản sinh insulin hoặc bản thân hormone này làm việc không hiệu quả (kháng insulin). Như vậy, việc ăn nhiều đường kèm chế độ dinh dưỡng không phù hợp, lối sống sinh hoạt không lành mạnh dẫn tới thừa cân, béo phì, có thể là nguyên nhân gián tiếp gây ra tiểu đường type 2.

Đường và Cơ Thể Con Người

Mối liên hệ giữa thức ăn có đường và đường trong máu là yếu tố bệnh nhân nên hiểu. Phần lớn đường trong máu chủ yếu do thức ăn cung cấp, gồm hai loại là:

• Đường tự nhiên: Với cấu trúc hóa học đơn giản (fructose hay glucose), có chủ yếu trong: trái cây, rau củ quả, mía, mạch nha, thực phẩm từ sữa…
• Đường tự do: là những loại đường có trong thực phẩm và đồ uống đóng gói sẵn hoặc được chúng ta thêm vào khi chế biến các món ăn.

Khi đường huyết tăng cao, tuyến tụy bắt đầu sản sinh Insulin – thúc đẩy các tế bào hấp thụ đường để chuyển thành năng lượng cho cơ thể hoạt động, làm hạ đường huyết và dự trữ một lượng đường ở gan dưới dạng Glycogen.

Khi cơ thể cần thêm năng lượng, tuyến tụy sẽ sản sinh Glucagon để chuyển hoá lượng đường dự trữ này. Nhờ đó, đường huyết trong cơ thể sẽ được giữ ổn định.

Tuy nhiên ở người mắc bệnh tiểu đường type 2, cơ thể không sản sinh đủ insulin hoặc đề kháng insulin khiến đường huyết không được chuyển hóa và luôn ở mức cao sau ăn. Tình trạng này kéo dài gây những biến chứng rất nguy hiểm cho người bệnh.

Tiểu đường khiến cơ thể không chuyển hoá được đường

Ăn nhiều đường bị tiểu đường hay không?

Để giải đáp được câu hỏi ăn nhiều đường bị tiểu đường hay không, chúng ta cần hiểu rõ về mối quan hệ giữa việc ăn quá nhiều đường và nguy cơ mắc bệnh tiểu đường. Cụ thể như sau:

• Người ăn quá nhiều đường, lười vận động khiến cơ thể dễ bị tăng cân, béo phì. Điều này khiến các tế bào có tính chất kháng Insulin phát mẽ, từ đó khiến lượng Insulin giảm nhanh gây chậm quá trình chuyển hóa glycogen tại gan. Lâu dài dẫn đến bệnh tiểu đường.
• Với người bệnh có tình trạng suy tuyến tụy, lượng Insulin được tiết ra cũng là rất ít. Do đó, nếu người bệnh dung nạp quá nhiều đường cũng làm tăng nguy cơ mắc phải bệnh lý tiểu đường.
• Theo kết quả của một số nghiên cứu, người thường xuyên ăn quá nhiều đường lạm dụng đường quá mức có tỷ lệ mắc tiểu đường rất cao.

Như vậy, có thể nói, người ăn nhiều đường sẽ có nguy cơ cao bị tiểu đường. Tuy nhiên, không phải ai ăn nhiều đường cũng mắc bệnh, nhất là các trường hợp tập thể dục thường xuyên, ăn nhiều rau xanh, hoa quả và uống nhiều nước.

Vậy nên ăn bao nhiêu đường để hạn chế bệnh tiểu đường?

Theo khuyến cáo của WHO, người lớn và trẻ em nên giảm lượng đường tự do tiêu thụ hàng ngày xuống dưới 10% tổng năng lượng ăn vào. Giảm thêm xuống dưới 5% hoặc khoảng 25gram (6 muỗng cà phê) mỗi ngày sẽ mang lại lợi ích cho sức khỏe.

Các Biện Pháp Ngăn Ngừa Tiểu Đường

Việc phòng tránh bệnh tiểu đường không chỉ dựa vào việc kiểm soát lượng đường tiêu thụ mà còn cần xây dựng một lối sống lành mạnh, thường xuyên kiểm tra sức khỏe và duy trì thói quen sinh hoạt tích cực.

Chúng ta hoàn toàn có thể giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh thông qua những biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả, từ chế độ dinh dưỡng phù hợp, hoạt động thể chất đều đặn đến kiểm tra sức khỏe thường xuyên.

• Không nên ăn đồ chế biến sẵn: đồ chế biến sẵn thường chứa đường và các chất béo bão hòa nên dễ dẫn đến béo phì, tăng cholesterol máu làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, tăng lipid máu và tiểu đường.
• Dùng các thảo mộc như: nghệ, quế, nha đam, gừng, việt quất… giúp tăng cường hệ miễn dịch, hạ đường huyết và cholesterol máu.
• Tránh ăn các thực phẩm, đồ uống có hàm lượng đường cao như: bánh kẹo, đường kính, socola, thức ăn chế biến sẵn hay nước ngọt (bao gồm cả loại ăn kiêng). Đây là những loại đồ ăn làm tăng nguy cơ thừa cân, béo phì dễ mắc đái tháo đường, tim mạch, răng miệng…
• Sử dụng chất làm ngọt thay cho đường: có vị ngọt nhưng không sinh năng lượng, thích hợp cho người tiểu đường như: mật ong, đường chà là, đường dừa, siro cây phong, rỉ đường, quả la hán…
• Giảm đường trong chế biến món ăn và lưu ý lượng đường trong các sản phẩm như: tránh pha nước sốt nhiều đường, kiểm tra lượng đường trong thực phẩm đóng hộp…
• Ưu tiên thực phẩm ít đường: tăng cường bổ sung các loại rau củ quả như măng tây, diếp cá, bông cải, bắp cải hay bưởi, bơ, đu đủ, cà chua…. giúp chống oxy hóa, cung cấp các vitamin và khoáng chất thiết yếu.

Thực phẩm ít đường, giàu chất xơ tốt cho người bệnh tiểu đường

• Hạn chế tinh bột: cơm, bún, miến, phở… chứa nhiều đường đơn sẽ chuyển hóa nhanh chóng tạo năng lượng làm tăng đường huyết.
• Nên ăn các thực phẩm cung cấp các loại carbohydrate hỗn hợp như: trái cây, rau quả, thực phẩm từ sữa, ngũ cốc nguyên hạt… vì giàu dinh dưỡng và chất xơ.

Kết luận

Chung quy, ăn nhiều đường có bị tiểu đường không phụ thuộc vào cách chúng ta kiểm soát lượng đường nạp vào và duy trì lối sống lành mạnh.

Tiêu thụ quá nhiều đường không chỉ thúc đẩy quá trình hình thành bệnh tiểu đường type 2 mà còn góp phần vào các vấn đề sức khỏe khác như béo phì, tim mạch hay rối loạn chuyển hóa.

Việc xây dựng chế độ ăn cân đối, vận động đều đặn và kiểm tra sức khỏe định kỳ là chìa khóa để phòng tránh căn bệnh này một cách hiệu quả. Chính vì vậy, hãy thận trọng trong chế độ dinh dưỡng, chú ý tới các yếu tố di truyền, luôn duy trì thói quen sinh hoạt tích cực để bảo vệ sức khỏe lâu dài.