Kẽm oxyd: Công dụng, liều dùng, tác dụng phụ và chống chỉ định
Kẽm oxyd (ZnO) là một hợp chất hóa học vô cơ được sử dụng rộng rãi trong ngành y tế, đặc biệt là trong lĩnh vực da liễu.
Được biết đến với công dụng đa dạng, kẽm oxyd đã chứng minh hiệu quả trong việc điều trị nhiều vấn đề về da như viêm da, cháy nắng, mẩn đỏ, nấm da và một số bệnh lý khác.
Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về ứng dụng của kẽm oxyd trong da liễu, bao gồm công dụng, liều dùng, tác dụng phụ, chống chỉ định và cách xử lý khi quá liều.
1- Mô tả về Kẽm oxyd (ZnO)
1.1 Tên quốc tế và phân loại
- Tên quốc tế: Kẽm oxyd (Zinc oxide)
- Phân loại: Thuốc kháng khuẩn tại chỗ, thuốc chống nắng, chất làm khô, chất làm dịu da.
1.2 Dạng bào chế và hàm lượng
Kẽm oxyd được bào chế dưới nhiều dạng khác nhau, bao gồm:
- Kem: 5%, 10%, 20%, 40%
- Bột: 10%, 20%, 40%
- Dung dịch: 5%, 10%
- Cao dán: 10%, 20%
1.3 Biệt dược thường gặp
- Kem: Zox, Zinc Oxide Cream, Calamine Lotion, Desitin, Balmex
- Bột: Talc-free Zinc Oxide Powder, Desitin Powder
- Dung dịch: Zinc Oxide Solution, Calamine Lotion
- Cao dán: Zinc Oxide Tape, Tegaderm
1.4 Công thức hóa học
Công thức hóa học của kẽm oxyd là ZnO.
2- Chỉ định của Kẽm oxyd (ZnO)
Kẽm oxyd được sử dụng trong điều trị nhiều chứng bệnh da liễu, bao gồm:
- Viêm da: Kẽm oxyd có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm và làm khô da, giúp điều trị viêm da tiếp xúc, viêm da cơ địa, viêm da do dị ứng, viêm da tiết bã nhờn.
- Cháy nắng: Kẽm oxyd có khả năng hấp thụ tia cực tím (UV), giúp bảo vệ da khỏi tác hại của ánh nắng mặt trời, giảm thiểu tình trạng cháy nắng, mẩn đỏ và sạm da.
- Mẩn đỏ: Kẽm oxyd có tác dụng làm dịu và giảm ngứa, giúp điều trị mẩn đỏ da do nhiều nguyên nhân như côn trùng cắn, dị ứng, kích ứng.
- Nấm da: Kẽm oxyd có tác dụng kháng nấm, giúp điều trị một số loại nấm da như nấm Candida, nấm dermatophytes.
- Bệnh chàm: Kẽm oxyd giúp giảm ngứa, khô da và viêm nhiễm, hỗ trợ điều trị bệnh chàm.
- Loét da: Kẽm oxyd có tác dụng bảo vệ và làm lành vết loét da do nhiều nguyên nhân như vết thương do tai nạn, loét do áp lực, loét do bệnh lý.
- Hăm tã: Kẽm oxyd giúp làm khô da, giảm ngứa và viêm nhiễm, ngăn ngừa hăm tã ở trẻ em.
- Bệnh lý da khác: Kẽm oxyd có thể được sử dụng để điều trị một số bệnh lý da khác như vẩy nến, mụn trứng cá, bệnh lý da do cơ địa.
3- Liều dùng của Kẽm oxyd (ZnO)
Liều dùng kẽm oxyd phụ thuộc vào dạng bào chế, tình trạng bệnh và độ tuổi của người bệnh.
- Kem, bột: Thoa một lớp mỏng lên vùng da bị tổn thương 2-3 lần mỗi ngày.
- Dung dịch: Rửa sạch vùng da bị tổn thương, sau đó thoa dung dịch 2-3 lần mỗi ngày.
- Cao dán: Dán lên vùng da bị tổn thương, thay băng 1-2 lần mỗi ngày.
Lưu ý:
- Luôn đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trên bao bì trước khi dùng.
- Không được tự ý tăng liều hoặc giảm liều khi chưa có chỉ định của bác sĩ.
4- Dược Động Học
4.1 Hấp thu
Kẽm oxyd được hấp thu qua da rất ít, do đó tác dụng của thuốc chủ yếu là tại chỗ.
4.2 Phân bố
Kẽm oxyd được phân bố chủ yếu ở da và các mô xung quanh khu vực thoa thuốc.
4.3 Chuyển hóa
Kẽm oxyd không được chuyển hóa trong cơ thể.
4.4 Thải trừ
Kẽm oxyd được thải trừ chủ yếu qua phân.
5- Dược Lực Học
5.1 Cơ chế tác dụng
Kẽm oxyd có nhiều cơ chế tác dụng trên da, bao gồm:
- Kháng khuẩn: Kẽm oxyd có tác dụng kháng khuẩn đối với một số vi khuẩn gây bệnh da như Staphylococcus aureus, Escherichia coli.
- Chống viêm: Kẽm oxyd giúp giảm viêm, sưng, đỏ và ngứa da.
- Làm khô da: Kẽm oxyd hấp thụ độ ẩm, giúp làm khô da, giảm bã nhờn, hạn chế sự phát triển của vi khuẩn.
- Bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời: Kẽm oxyd có khả năng hấp thụ tia cực tím (UV), giúp bảo vệ da khỏi tác hại của ánh nắng mặt trời.
- Hỗ trợ làm lành vết thương: Kẽm oxyd giúp kích thích tái tạo mô, hỗ trợ làm lành vết thương, loét.
5.2 Ưu điểm của kẽm oxyd
Kẽm oxyd có nhiều ưu điểm so với các loại thuốc da liễu khác, bao gồm:
- An toàn: Kẽm oxyd là một loại thuốc rất an toàn khi sử dụng tại chỗ, ít gây kích ứng hoặc tác dụng phụ.
- Hiệu quả: Kẽm oxyd có hiệu quả trong điều trị nhiều chứng bệnh da liễu phổ biến.
- Dễ sử dụng: Kẽm oxyd được bào chế dưới nhiều dạng khác nhau, dễ dàng sử dụng và phù hợp với mọi đối tượng.
6- Độc tính
Kẽm oxyd là một hợp chất tương đối an toàn khi sử dụng tại chỗ. Tuy nhiên, sử dụng quá liều hoặc trong thời gian dài có thể gây ra một số tác dụng phụ như:
- Kích ứng da: Da có thể bị đỏ, ngứa, nổi mẩn.
- Nổi mụn: Sử dụng kẽm oxyd quá liều hoặc trong thời gian dài có thể gây ra tình trạng nổi mụn.
- Hấp thu quá lượng: Trong trường hợp hiếm gặp, sử dụng kẽm oxyd quá liều hoặc trong thời gian dài có thể dẫn đến hấp thu quá lượng kẽm, gây ra các triệu chứng như buồn nôn, nôn, đau bụng, tiêu chảy.
7- Tương tác thuốc
Kẽm oxyd có thể tương tác với một số loại thuốc khác, bao gồm:
- Thuốc kháng sinh: Kẽm oxyd có thể làm giảm hiệu quả của một số loại thuốc kháng sinh, đặc biệt là thuốc kháng sinh nhóm tetracycline.
- Thuốc lợi tiểu: Kẽm oxyd có thể làm tăng nguy cơ mất nước và điện giải, đặc biệt là khi sử dụng chung với thuốc lợi tiểu.
Lưu ý:
- Nên thông báo cho bác sĩ về tất cả các loại thuốc bạn đang sử dụng, bao gồm thuốc kê toa, thuốc không kê toa, thảo dược và thực phẩm chức năng.
8- Chống chỉ định của Kẽm oxyd (ZnO)
Kẽm oxyd không được sử dụng cho những trường hợp sau:
- Mẫn cảm với kẽm oxyd: Người bệnh có tiền sử dị ứng với kẽm oxyd không nên sử dụng thuốc.
- Vết thương hở: Không nên sử dụng kẽm oxyd trực tiếp lên vết thương hở, da bị trầy xước.
- Trẻ em dưới 2 tuổi: Không nên sử dụng kẽm oxyd cho trẻ em dưới 2 tuổi mà không có chỉ định của bác sĩ.
9- Tác dụng phụ khi dùng Kẽm oxyd (ZnO)
Kẽm oxyd thường được dung nạp tốt khi sử dụng tại chỗ. Tuy nhiên, một số tác dụng phụ có thể xảy ra, bao gồm:
9.1 Thường gặp
- Kích ứng da: Da có thể bị đỏ, ngứa, nổi mẩn.
9.2 Ít gặp
- Khô da: Kẽm oxyd có thể khiến da bị khô, bong tróc.
- Nổi mụn: Sử dụng kẽm oxyd trong thời gian dài có thể gây ra tình trạng nổi mụn.
9.3 Hiếm gặp
- Hấp thu quá lượng: Trong trường hợp hiếm gặp, sử dụng kẽm oxyd quá liều hoặc trong thời gian dài có thể dẫn đến hấp thu quá lượng kẽm, gây ra các triệu chứng như buồn nôn, nôn, đau bụng, tiêu chảy.
9.4 Không xác định được tần suất
- Phản ứng dị ứng: Phản ứng dị ứng như phát ban, ngứa, sưng mặt, khó thở.
10-Lưu ý khi dùng Kẽm oxyd (ZnO)
10.1 Lưu ý chung
- Không thoa kẽm oxyd lên vùng da bị trầy xước hoặc vết thương hở.
- Tránh tiếp xúc với mắt. Nếu vô tình tiếp xúc, rửa sạch mắt bằng nước sạch.
- Nếu bạn bị dị ứng với kẽm oxyd, hãy ngừng sử dụng thuốc và tham khảo ý kiến bác sĩ.
- Không sử dụng thuốc quá liều hoặc trong thời gian dài mà không có chỉ định của bác sĩ.
- Bảo quản thuốc ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp.
- Giữ thuốc xa tầm tay trẻ em.
10.2 Lưu ý phụ nữ cho con bú
- Nói chung, kẽm oxyd là an toàn cho phụ nữ cho con bú khi sử dụng tại chỗ. Tuy nhiên, nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng thuốc.
10.3 Phụ nữ có thai
- Nói chung, kẽm oxyd là an toàn cho phụ nữ mang thai khi sử dụng tại chỗ. Tuy nhiên, nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng thuốc.
10.4 Người lái xe, vận hành máy móc
- Kẽm oxyd không gây ảnh hưởng đến khả năng lái xe và vận hành máy móc.
11- Quá liều & Cách xử lý
11.1 Triệu chứng quá liều
- Sử dụng kẽm oxyd quá liều hoặc trong thời gian dài có thể gây ra các triệu chứng như buồn nôn, nôn, đau bụng, tiêu chảy, kích ứng da, nổi mụn.
11.2 Cách xử lý quá liều
- Rửa sạch vùng da bị dính thuốc bằng nước sạch.
- Nếu nuốt phải thuốc, hãy uống nhiều nước và liên hệ với cơ sở y tế gần nhất.
11.3 Quên liều & xử lý
- Nếu quên liều, hãy bôi thuốc càng sớm càng tốt, trừ khi gần với liều tiếp theo.
- Không bôi gấp đôi liều để bù liều đã quên.
12- Trích nguồn tham khảo
- Tờ hướng dẫn sử dụng thuốc kẽm oxyd
- Trang web của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA)
- Sách giáo khoa Dược lý
- Các bài báo nghiên cứu về kẽm oxyd
Kết luận
Kẽm oxyd là một loại thuốc được sử dụng rộng rãi trong điều trị nhiều bệnh lý da liễu. Thuốc có khả năng kháng khuẩn, chống viêm, làm khô da, bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời và hỗ trợ làm lành vết thương.
Kẽm oxyd thường được dung nạp tốt, ít gây tác dụng phụ, tuy nhiên nên sử dụng đúng liều lượng và theo chỉ định của bác sĩ để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
Liên hệ ngay Nhà thuốc Dược Hà Nội để được tư vấn.
