A Ngùy, A Ngu, Cáp Tích Nê, Ferula Assafoetida L - Mô tả, Thành phần hóa học, Công dụng và cách sử dụng

A Ngùy, A Ngu, Cáp Tích Nê hay còn gọi là Ferula Assafoetida L là một loại cây thuộc họ Hoa tán (Apiaceae). Loại cây này đã được sử dụng trong y học cổ truyền từ hàng ngàn năm nay.

Nhựa cây A Ngùy có mùi hôi nồng đặc trưng, nhưng lại được xem là một loại thảo dược quý với nhiều công dụng to lớn cho sức khỏe.

Bài viết này, Nhà Thuốc Dược Hà Nội sẽ cung cấp thông tin chi tiết về A Ngùy, từ mô tả, thành phần hóa học, công dụng đến cách sử dụng và những Lưu ý cần biết khi sử dụng loại thảo dược này.

Mô tả về dược liệu A Ngùy

Tên gọi và danh pháp.

• Tên gọi tiếng Việt: A Ngùy, A Ngu, Cáp Tích Nê, Nhựa A Ngùy, Hành Khí, Hành Thối.
• Tên gọi tiếng Anh: Assafoetida, Devil's dung, Food of the gods, Hing.
• Tên khoa học: Ferula assafoetida L.
• Tên gọi khác: Ferula foetida, Ferula rubricaulis, Ferula alliacea, Ferula persica.

A Ngùy được phân loại theo hệ thống phân loại sinh học như sau:

Đặc điểm tự nhiên

A Ngùy là một loại cây thân thảo, sống lâu năm, có thể cao tới 2 - 3 mét. Thân cây mọc thẳng đứng, có nhiều rãnh dọc và có lông tơ. Lá cây A Ngùy mọc so le, có hình tam giác, xẻ thành nhiều thùy nhỏ, mép lá có răng cưa.

• Hoa: Cây A Ngùy ra hoa vào mùa hè, hoa mọc thành cụm hình tán ở đầu cành, màu vàng nhạt, có mùi thơm nhẹ.
• Quả: Quả A Ngùy có hình bầu dục, màu nâu sẫm, dài khoảng 1 - 1,5 cm, chứa nhiều hạt nhỏ.

Phân bố, thu hái, chế biến

Loại cây này có nguồn gốc từ vùng núi khô cằn ở Iran, Afghanistan, Pakistan, và một số vùng ở Trung Á. Tuy nhiên, A Ngùy hiện nay đã được trồng ở nhiều nơi trên thế giới, bao gồm cả Ấn Độ, Bắc Phi và Trung Quốc.

• Thu hái: Nhựa A Ngùy được thu hoạch bằng cách cắt thân cây ở phần gốc, sau đó nhựa sẽ chảy ra từ vết cắt. Nhựa A Ngùy được thu hoạch hai lần một năm, vào mùa xuân và mùa thu.
• Chế biến: Nhựa A Ngùy sau khi thu hoạch được đem phơi khô dưới ánh nắng mặt trời hoặc sấy khô trong lò sấy. Sau khi khô, nhựa A Ngùy được nghiền thành bột, đóng gói và bảo quản.

Bộ phận sử dụng

Bộ phận chính được sử dụng của cây A Ngùy là nhựa A Ngùy, được thu hoạch từ thân cây. Ngoài ra, rễ và quả của cây A Ngùy cũng được sử dụng trong một số bài thuốc y học cổ truyền.

Thành phần hóa học trong dược liệu A Ngùy

Nhựa A Ngùy chứa nhiều thành phần hóa học, chủ yếu là các hợp chất hữu cơ, bao gồm:

• Tinh dầu: Chiếm khoảng 10-20% nhựa A Ngùy. Tinh dầu A Ngùy có mùi hôi nồng đặc trưng, gây cay mắt và mũi. Thành phần chính của tinh dầu A Ngùy là các hợp chất lưu huỳnh như allyl mercaptan, allyl sulfide, và bis-allyl disulfide.
• Nhựa: Chiếm khoảng 60-70% nhựa A Ngùy. Nhựa A Ngùy có tính chất nhựa thông, có thể hòa tan trong rượu, ete và chloroform.
• Chất khoáng: Nhựa A Ngùy cũng chứa một lượng nhỏ các chất khoáng như kali, natri, canxi và magie.

Bảng thành phần hóa học chính của nhựa A Ngùy:

Công dụng của A Ngùy

A Ngùy được sử dụng trong y học cổ truyền và y học hiện đại với nhiều công dụng đa dạng.

Theo y học cổ truyền

Trong y học cổ truyền, A Ngùy được xem là một vị thuốc quý, có tính ấm, vị cay, hơi độc, tác động vào kinh Can, Tỳ, Vị. A Ngùy được sử dụng để trị nhiều bệnh lý như:

• Giải độc, sát trùng: A Ngùy có tác dụng sát trùng, tiêu diệt vi khuẩn, nấm mốc, giúp giải độc, chống nhiễm trùng.
• Khử đờm, thông khí: A Ngùy có tác dụng hóa đờm, thông khí, giúp điều trị các bệnh về đường hô hấp như ho, hen suyễn, viêm phế quản.
• Giảm đau, chống viêm: A Ngùy có tác dụng giảm đau, chống viêm, được sử dụng để điều trị các bệnh về xương khớp, đau bụng, đau răng.
• Kích thích tiêu hóa: A Ngùy có tác dụng kích thích tiêu hóa, giúp tăng cường khả năng tiêu hóa thức ăn, điều trị chứng đầy hơi, khó tiêu, táo bón.
• Trị bệnh phụ khoa: A Ngùy có tác dụng điều trị các bệnh phụ khoa như viêm âm đạo, rong kinh, rong huyết.

Theo y học hiện đại

Y học hiện đại đã chứng minh được một số Công dụng của A Ngùy như:

• Chống oxy hóa: Các thành phần hóa học trong A Ngùy có tác dụng chống oxy hóa mạnh, giúp bảo vệ cơ thể khỏi tác hại của gốc tự do, ngăn ngừa lão hóa và các bệnh mãn tính.
• Chống nấm, chống khuẩn: A Ngùy có tác dụng chống nấm, chống khuẩn hiệu quả, giúp điều trị các bệnh nhiễm nấm, nhiễm khuẩn ở da, đường hô hấp, đường tiêu hóa.
• Kháng viêm: A Ngùy có tác dụng kháng viêm hiệu quả, giảm đau, sưng, phù nề ở các khớp xương, cơ bắp.
• Điều hòa huyết áp: A Ngùy có tác dụng ổn định huyết áp, giúp điều trị cao huyết áp và thấp huyết áp.

Liều dùng và cách dùng dược liệu A Ngùy

Liều dùng và cách dùng A Ngùy phụ thuộc vào mục đích sử dụng, tình trạng sức khỏe của từng người. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế để được tư vấn chính xác.

• Liều dùng: Liều dùng thông thường là 0,5 - 1 gram nhựa A Ngùy/ngày.
• Cách dùng: A Ngùy có thể được sử dụng dưới nhiều dạng như:
  • Bột: Pha bột A Ngùy với nước hoặc mật ong để uống.
  • Ngâm rượu: Ngâm nhựa A Ngùy với rượu trắng để uống.
  • Dùng ngoài: Sử dụng nhựa A Ngùy nghiền thành bột hoặc pha với nước để bôi ngoài da, trị bệnh ngoài da.

Lưu ý:

• Tuyệt đối không được ăn nhựa A Ngùy sống, vì có thể gây ngộ độc.
• Không dùng A Ngùy cho trẻ em dưới 2 tuổi.
• Nên sử dụng A Ngùy theo hướng dẫn của bác sĩ hoặc chuyên gia y tế.

Bài thuốc dân gian, kinh nghiệm sử dụng.

A Ngùy được sử dụng trong nhiều bài thuốc dân gian để điều trị các bệnh lý khác nhau. Dưới đây là một số bài thuốc phổ biến:

• Trị ho, hen suyễn:
  • Bài thuốc 1: Lấy 1 gram bột A Ngùy, pha với 100ml nước ấm, uống 2 lần/ngày.
  • Bài thuốc 2: Lấy 10g bột A Ngùy, 10g gừng tươi, 10g cam thảo, sắc nước uống, uống 2 lần/ngày.
• Trị đau bụng, đầy hơi, khó tiêu:
  • Bài thuốc 1: Lấy 0,5 gram bột A Ngùy, pha với nước ấm, uống sau bữa ăn.
  • Bài thuốc 2: Lấy 10g bột A Ngùy, 10g gừng tươi, 10g quế chi, sắc nước uống, uống 2 lần/ngày.
• Trị đau nhức xương khớp:
  • Bài thuốc 1: Lấy 10 gram bột A Ngùy, 10 gram gừng tươi, 20 gram rượu trắng, trộn đều, đắp lên vùng đau nhức.
  • Bài thuốc 2: Lấy 10g bột A Ngùy, 10g ngải cứu, 10g đương quy, sắc nước uống, uống 2 lần/ngày.

Độc tính nếu dùng quá nhiều

A Ngùy có chứa các hợp chất lưu huỳnh gây nên độc tính nếu dùng quá nhiều.

Triệu chứng ngộ độc:

• Tiêu hóa: Buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy, đau bụng, đầy hơi.
• Hô hấp: Ho, khó thở, hen suyễn.
• Da: Phát ban, ngứa, nổi mẩn đỏ.
• Thần kinh: Mất ngủ, chóng mặt, nhức đầu, lú lẫn.

Đối tượng không nên sử dụng A Ngùy

• Phụ nữ mang thai: A Ngùy có thể gây tác động xấu đến thai nhi.
• Phụ nữ cho con bú: A Ngùy có thể truyền vào sữa mẹ, gây hại cho trẻ sơ sinh.
• Người bị dị ứng với các hợp chất lưu huỳnh: A Ngùy có thể gây dị ứng nghiêm trọng ở những người nhạy cảm với các hợp chất này.
• Người bị bệnh tim mạch, huyết áp thấp: A Ngùy có thể gây hạ huyết áp nguy hiểm.
• Người bị bệnh gan, thận: A Ngùy có thể gây ảnh hưởng đến chức năng gan, thận.

Xử lý nếu dùng quá nhiều

• Gọi cấp cứu ngay lập tức: Dùng A Ngùy quá liều có thể gây nguy hiểm đến tính mạng.
• Gây nôn: Nếu người bệnh còn tỉnh táo, có thể dùng ngón tay hoặc dụng cụ chuyên dụng để gây nôn, loại bỏ A Ngùy ra khỏi cơ thể.
• Uống nước: Uống nhiều nước để giúp loại bỏ A Ngùy ra khỏi cơ thể.
• Cho uống than hoạt tính: Than hoạt tính có tác dụng hấp thụ độc tố trong cơ thể, giúp giảm bớt tác hại của A Ngùy.

Lưu ý

• Luôn sử dụng A Ngùy theo hướng dẫn của bác sĩ hoặc chuyên gia y tế.
• Không tự ý điều trị bệnh bằng A Ngùy.
• Không dùng A Ngùy cho trẻ em dưới 2 tuổi.
• Nên bảo quản A Ngùy ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng mặt trời trực tiếp.
• Nếu có bất kỳ phản ứng bất lợi nào khi sử dụng A Ngùy, hãy ngưng sử dụng và đến gặp bác sĩ ngay lập tức.

Kết luận

A Ngùy là một loại thảo dược quý có nhiều công dụng cho sức khỏe. Tuy nhiên, người dùng cần Lưu ý những tác dụng phụ và những đối tượng không nên sử dụng A Ngùy để tránh những rủi ro không mong muốn.

Việc sử dụng A Ngùy cần được sự tư vấn của bác sĩ hoặc chuyên gia y tế để đảm bảo an toàn và hiệu quả.